چکیده:
تودهی نفوذی«گچی قلعهسی»،در دامنهی شمالی«میشوداغ»آذربایجان واقع میباشد و یکی از عوامل تأثیرگذار در مورفولوژی کنونی بخشی از دامنهی شمالی میشوداغ،در جنوب شهر کشکسرای بشمار میآید.این توده که از میان رسوبهای میوسن سربرآوردهاست نه تنها بصورت یک منبع رسوبی برای دامنههای پاییندست خود محسوب میشود؛بلکه بعنوان پدیدهای که مانع از گسستگی واحد فلات در این قسمت از کوهستان شدهاست نیز از اهمیت ژئومورفیکی بالایی برخوردار میباشد.حاکمیت سیستم پریگلاسیر در فصول سرد سال،در دامنههای این کوه،بواسطهی عمل ذوب و یخبندان؛متلاشیشدن سنگهای سطح دامنهها و در نتیجه،ایجاد واریزههای سنگی را بدنبال داشتهاست.این واریزهها بهمراه رسهای حاصل از رسوبهای میوسن(با تناوب کنگلومرا،ماسه سنگ و شیل)،کنگلومراهایی را در دامنههای اطراف به وجود میآورند.اثر این تودهی نفوذی بر شکلگیری شبکهی رودخانهای نیز قابل توجه میباشد و رودخانهها در مسیر خود این کوه را دور میزنند.اثر این کوه را در فعالیتهای تکتونیکی منطقه نیز نمیتوان نادیده گرفت و آثار آن بصورت جلوگیری از گسترش درهی ناودیسی واقع در شرق آن منطقه،کاملا مشهود است
خلاصه ماشینی:
"(به تصویر صفحه مراجعه شود) شکل 1-واحدهای توپوگرافی و موقعیت منطقه مورد مطالعه در این میان تودهی نفوذی گچی قلعهسی با توجه به اثرات مورفولوژیکی که در ناهمواریهای اطراف خود داشتهاست؛از اهمتی خاصی برخوردار است،چرا که چهرهای متفاوتتر از سایر قسمتهای دامنهی شمالی میشو را در این منطقه پدید آوردهاست.
(به تصویر صفحه مراجعه شود) شکل 5-نیمرخ توپوگرافی دامنهی شمالی میشوداغ و موقعیت گچی قلعهسی آبراهههای این قسمت نیز دارای جریانی از نوع اتفاقی بوده و در زمستان،بعد از بارش هر برف بمدت چند روز،در این آبراههها،جریان آب حاصل از ذوب برف براه میافتد و در فصل تابستان رگبارهای شدید،در آنها جریانهای سیلابی ایجاد میکنند.
تودههایی همچون تودهی نفوذی شمال«محبوبآباد،«غرب گچی قلعهسی»،«باغلار»،«تاباخ داغی»و غیره(شکل 1)واقع در نزدیکی توهی گچی قلعهسی همگی از این نوع میباشند و به نظر میرسد وسعت فلات در این بخش از کوههای میشو،بدلیل وجود چنین تودههایی است که علاوه بر مقاوت زیاد خود که کمتر مورد هجوم عوامل فرسایشی قرار میگیرند،عمل عوامل فرسایش بر روی رسوبهای اطراف خود(میوسن)را نیز محدود کردهاند.
بنظر میرسد که سطح نسبتا همواری که بین این کوه و روستای ارلان واقع شده و منطقهای وسیع با شیبی نسبتا ملایم را بوجود آوردهاست(شکل 6)در پناه کوه گچی قلعهسی توانسته است یکنواختی خود را حفظ کند؛چرا که در شرق این قسمت از فلات،رودخانهی «پیربالاچای»و«ارلانچای»توپوگرافی بسیار متعارضی را بوجود آوردهاند و در غرب آن رودخانهی«باغلارچای»و رودخانههای کوچک منطقه،عرض فلات را به حد اقل رسانده و فاصله،بین واحد کوهستان و واحد دشت را کم کردهاند.
این کوه بعنوان مهمترین پدیدهی واحد فلات(واقع در دامنهی شمالی میشو)از میان رسوبهای میوسن سربرآورده و نقش مهمی در حفظ توپوگرافی واحد فلات ایفا نمودهاست و به جرأت میتوان گفت که پیوستگی فلات در این قسمت از فلات دامنه شمالی میشو،نتیجهی وجود استوک گچی قلعهسی میباشد."