چکیده:
در دهههای اخیر، توسعهی ارتباطات و پیشرفت تکنولوژی، گسترش راههای ارتباطی، بویژه ایجاد شبکه راههای روستایی را ضروری ساخته است. در این راستا، اجرای شتابزده برنامههای توسعه و دخالت بیرویه و بدون شناخت انسان در محیط، افزون بر تخریب محیط طبیعی، سبب تشدید سیستمهای مورفوژنز، ناپایداری شیبها و وقوع پدیدههای ژئومورفیک مانند حرکات تودهای مواد شده است. مقالهی حاضر، با استفاده از تفسیر عکسهای هوایی و بازدیدهای میدانی، ضمن شناسایی ویژگیها و مورفودینامیک فعال در بخش علیای حوضهی زهکشی آجی چای (شهرستان سراب)، بر نقش فعالیتهای انسانی 1- استادیار مرکز پژوهش های جغرافیایی دانشگاه تبریز (احداث جاده) در افزایش فراوانی وقوع انواع ناپایداریهای دامنهای (حرکات تودهای و ایجاد خندق) و مخاطرات ناشی از ساخت و توسعه راههای روستایی شهرستان سراب تأکید میکند. نتیجه مطالعه نشان میدهد اغلب جادهها و راههای ارتباطی مانند جاده سراب- نیر، سراب- اسب فروشان و غیره، به دلیل عبور از واحدهای مستعد گسیختگی، چند سال پس از بهرهبرداری، به وسیلهی پدیدههای ژئومورفولوژیک مانند حرکات تودهای و ایجاد خندق مورد تهدید و تخریب قرار میگیرند و پس از احداث، هزینههای هنگفتی صرف نگهداری و تعمیر آنها می شود. به این ترتیب، قبل از جاده کشی، برای آگاهی از ویژگی های مورفودینامیک مسیر عبور جاده، انجام مطالعات اولیه و ژئومورفولوژیک ضروری می نماید.
خلاصه ماشینی:
"از این رو شبکههای ارتباطی پس از ساخت بیشتر از هر چیز به وسیله مخاطرات ژئومورفولوژیک 3 مانند حرکات تودهای، زمین لغزشها و پیدایش خندق ها مورد - Seppala - Cova and Conger - مخاطرات ژئومورفولوژیک (Geomorphological Hazards) به حوادث و خطرهای طبیعی گفته میشود که در اثر ناپایداری اشکال سطح زمین، منابع انسانی را تهدید میکنند.
اجرای برنامههای توسعه و عمران روستایی مانند احداث راهها و جادهها، در این نواحی به دلیل عدم آگاهی از ویژگیهای مورفودینامیکی مسیر عبور راه های ارتباط زمینی، به تشــدید فعالیت عوامل مورفوژنیک منجر میشود که پیــامد آن، وقوع پـدیدههای ژئومورفولوژیک از قبیل حرکات تودهای میباشد.
درهرحال، بررسی انواع حرکات تودهای و گسیختگیهای دامنهای در امتداد جادههای این منطقه نشان میدهد دخالت شتابزده انسان ازطریق تغییر هندسی شیب، ایجاد ترانشه، خاکبرداری و غیره، به منظور احداث شبکههای ارتباطی، در مناطقی که از نظر وضعیت توپوگرافی، ویژگیهای سنگشناسی و زمین ساخت، شرایط آب و هوایی، آبهای سطحی و زیرزمینی مستعد ناپایداری هستند، تعادل مورفودینامیکی موجود در منطقه را برهم زده و آسیب پذیری این مناطق را شدت بخشیدهاست و ضریب اطمینان جادهها را کاهش داده است چنان که با احداث جاده ی جدید روستایی سراب ـ اردها به سمت ارتفاعات بالادست به منظور تسهیل در امررفت و آمد گردشگران چشمههای آبگرم، علاوه بر تشدید پدیده ی سنگ ریزش و سنگ لغزش و تهدید جادهها به وسیله آنها، در مواقع بارشهای شدید و ناگهانی، جریانهای سیلابی با حمل تخته سنگ های بزرگ، سکونتگاههای این روستا را در بخش پایین دست دامنه تهدید میکنند."