چکیده:
نتایج یافته های این پژوهش حاکی از این است که 40 شاخص از طریق مدل تحلیل عاملی به 12 عامل کاهش یافته، به طوری که سهم هر عامل در توسعه انسانی مشخص گردیده و در نهایت از طریق شاخص ترکیبی توسعه انسانی، شهرستانهای استان فارس در شاخص های تلفیقی رتبه بندی گردید. برابر بررسی های صورت گرفته، در سال 1355 در زمینه شاخص های تلفیقی از مجموع 14 شهرستان، یک شهرستان برخوردار و 3 شهرستان نیمه برخوردار و 10 شهرستان محروم می باشد. در سال 1365 در زمینه شاخص های تلفیقی یک شهرستان برخوردار و 4 شهرستان نیمه برخوردار و 9 شهرستان محروم می باشد و در سال 1375 در زمینه شاخص های تلفیقی 3 شهرستان برخوردار و 4 شهرستان نیمه برخوردار و 9 شهرستان محروم شناخته شد. میزان نابرابری در شهرستان ها طی سه دوره 1355، 1365، 1375 به ترتیب 66/.، 59/. و 44/. درصد بوده است. شهرستان های استان فارس در دوره های متفاوت در زمینه های مختلف دارای تفاوت های توسعه بوده اند که بیانگر عدم توسعه هماهنگ با نیازهای جمعیتی آنها است. این نابرابری ها بازتاب و برآیند عوامل طبیعی، اقتصاد سیاسی، نارسایی های نظام برنامه ریزی و قطب رشد (شهر شیراز) می باشد. شهر شیراز طی این 3 دهه به دلیل مرکزیت اداری - سیاسی و قطب برتر، در زمینه تمام شاخص های توسعه، برتری و تفوق خود را در نظام شهرستانی استان حفظ نموده است و به عنوان قطب رشد، خدمات و نیروی انسانی ماهر و متخصص را از شهرستانهای پیرامون جذب کرده و تمرکز اقتصادی، سیاسی و جمعیتی را در سازمان فضایی استان پدیدار ساخته است. الگوی توسعه فضایی استان فارس به صورت مرکز - پیرامون است.
خلاصه ماشینی:
"مسأله دیگر اینکه آیا بر ضریب تمرکز و درجهی توسعهیافتگی در ما در شهر شیراز به عنوان قطب رشد در سطح منطقه فارس طی دورهی مورد بررسی افزوده شده است؟ سوابق برنامه و برنامهریزی و متون و منابع نشان میدهد که در طول 59 سال(86-1327) نظام برنامهریزی در ایران،پنج برنامه عمرانی در قبل از انقلاب و چهار برنامه توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی در بعد از انقلاب تهیه،اجرا و در حال اجرا میباشد.
با افزایش فرصتهای شغلی در مرکز استان به دنبال سیاستگذاریها و برنامهریزی دولت در کلانشهرهای بزرگ کشور مهاجرت شدید از روستا به شهر صورت گرفته و اشتغال در بخشهای مختلف شهرهای بزرگ افزایش پیدا کرده که در سال 1375 در استان فارس این نابرابری به طور قابل ملاحظهای نسبت به شاخصهای دیگر بالا بوده است.
الگوی توسعه در سطح استان حالت کاملا مرکزگرا داشته که به ساختار فضایی دو بخش مرکز-پیرامون قابل تقسیم است شهر شیراز به عنوان مرکز به تمرکز شدید اقتصادی و صنعتی گرایش دارد و ساکنان نقاط پیرامون جهت رسیدن به موقعیت بهتر بهویژه نیروی ماهر و متخصص به این نقطه سرازیر میشوند و الگوی تمرکز و صرفهجویی ناشی از مقیاس و تجمع،سبب رشد چند برابر شیراز نسبت به دیگر شهرستانها گردیده است (جدول 5).
شهر شیراز طی این 3 دهه به دلیل مرکزیت اداری-سیاسی و قطب رشد بودن،در زمینهی تمام شاخصهای توسعه،برتری و تفوق خود را در نظام شهری استان حفظ نموده است و به عنوان قطب رشد،امکانات و خدمات و نیروی انسانی ماهر و متخصص را از شهرستانهای پیرامون جذب کرده و تمرکز اقتصادی،سیاسی و جمعیتی را در سازمان فضایی استان پدیدار ساخته است،بنابراین الگوی توسعه فضایی استان فارس به صورت مرکز-پیرامون است."