چکیده:
موقعیت فیزیوگرافی سرزمین،در شکلگیری و استقرار سکونتگاههای روستاهای درهای بسیار مؤثر است. زیرا توسعهی فیزیکی نواحی روستایی بشدت متأثر از توپوگرافی،شیب و حاصلخیزی اراضی در اینگونه از روستاها میباشد.روستاهای درهای غرب شهرستان مشهد نیز،به دلیل استقرار در دامنهها و درهها،با مشکلات بسیار زیاد توسعهی فیزیکی و کشاورزی مواجه هستند.تحقیقات انجامشده در مورد 200 خانوار نمونه از مجموع 1311 خانوار بهرهبردار در 7 روستای مورد مطالعه این پژوهش،نشان میدهد که علیرغم وجود تنگناهای توسعهی کشاورزی،به لحاظ کمبود اراضی مستعد زراعی؛کمبود اشتغال و درآمد و ماندگاری جمعیت در روستاهای درهای را در پی داشته است.لیکن باغداری با تأمین 6/89 درصد از درآمد روستاییان منطقه، نقش مؤثری در اقتصاد و اشتغال در شرایط موجود ایفا نموده است.در چنین شرایطی،علاوه بر برنامهریزی برای توسعهی کشاورزی،سازماندهی فعالیتهای غیر کشاورزی نیز برای ایجاد اشتغال و درآمد و پویایی روستاها،بسیار اثربخش خواهد بود.
خلاصه ماشینی:
"لذا این تحقیق در پی تبیین چگونگی بروز تنگناهای توسعهی فضایی در روستاهای درهای است و در صدد پاسخگویی به پرسشهای زیر میباشد: الف-آیا تنگناها و مشکلات موجود در روستاهای درهای صرفا ناشی از محیط طبیعی است؟ ب-آیا کاهش اشتغال و درآمد در روستاهای درهای،به دلیل کمبود اراضی کشاورزی در اینگونه از روستاها میباشد؟فرضیه تحقیق انجام شایسته هر تحقیقی وابسته به فرضیههای آن تحقیق است،زیرا این فرضیهها انگیزه لازم را برای رسیدن به اهداف موردنظر،فراهم مینمایند.
جدول 2:اندازه بهرهبرداریهای زراعی و باغی در روستاهای مورد مطالعه در غرب شهرستان مشهد* (به تصویر صفحه مراجعه شود) بنابر جدول شمارهی 2،اندازهی بهرهبرداریها بسیار کوچک و اراضی بسیار قطعهقطعه میباشند،که مشکلات بسیاری را از نظر استفاده از ماشینآلات،صرف وقت اضافی برای انجام امور مربوط به کشاورزی و نیز هدر رفتن آب به دنبال دارد.
جدول 5:هزینه،درآمد و عملکرد در هکتار محصولات زراعی در روستاهای نمونه در سال زراعی 83-1382* هزینه و درآمد محصولات\هزینه در هکتار(هزار ریال)\عملکرد در هکتار(به کیلوگرم)\ارزش هر کیلوگرم (به ریال)\درآمد ناخالص در هکتار (هزار ریال)\درآمد خالص در هکتار (هزار ریال) گندم و جو(دیم)\270\400\1300\520\250 گندم و جو(آبی)\1500\2500\1300\3250\1750 حبوبات\600\1000\4500\4500\3900 سیبزمینی\2500\7500\850\6375\3875 (*)استخراج و محاسبه از:مرکز خدمات کشاورزی بخش طرقبه و شاندیز و پرسشنامههای اقتصادی روستاها، 1383(مطالعات میدانی نگارنده،1383) با توجه به سطح زیر کشت محصولات زراعی در روستاهای مورد مطالعه،مجموع درآمد هر محصول به شرح جدول شمارهی 6 میباشد.
جدول 9:میانگین درآمد حاصل از محصولات باغی برای هر خانوار کشاورز در روستاهای نمونه سال زراعی 83-1382* شرح محصولات\سطح زیر کشت (هکتار)\درآمد خالص در هکتار (به هزار ریال)\کل درآمد روستاها (هزار ریال)\درآمد هر خانوار کشاورز(هزار ریال) گیلاس\660\9850\6501000\810/4658 آلبالو\195\7500\1462500\561/1115 سیب\870\13260\11536200\542/8799 سایر هستهدارها\695\41400\28773000\368/21947 گردو\143\13500\1930500\540/1472 توت\131\18000\2358000\627/1798 بادام\16\2130\34080\995/25 جمع\2710\-\52595280\481/42679 (*)مطالعات میدانی نگارنده،1383."