چکیده:
آسیای میانه به عنوان بخشی از گسترهی حوزه تمدنی ایران،از جایگاه ویژهای در سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران برخوردار است.وجود اشتراکات و پیوندهای تاریخی،فرهنگی بین ایران و آسیای میانه و نیز پتانسیلهای عظیم نفت و گاز،بازار مناسب برای کالاهای ایرانی و از همه مهمتر محصور بودن این منطقه در خشکی و استفاده از قلمرو ایران به عنوان اقتصادیترین مسیر برای این کشورها،فرصتهای بالقوهای را پیش روی ایران قرار داده و به نوعی موجب شده تا زمینههای مناسبی برای گسترش مناسبات فراهم گردد.
پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی و ایجاد جامعهی مستقل مشترک المنافع تمایل بسیاری از کشورهای قدرتمند منطقهای و بین المللی،به صورت خواسته یا ناخواسته،به این منطقه جلب گردید.ازجمله این کشورها جمهوری اسلامی ایران بود که با توجه به نزدیکی و قرابتهای تاریخی و فرهنگی با کشورهای منطقه به تقابلی شدید فراخوانده میشود.تا جایی که برای دستیابی به حقوق اولیه همسایگی و ذینفع شدن در منافع مشترک باید از مسیر سخت دفع نیروهای بیرونی عبور نماید.بر این اساس بررسی شرایط منطقهای برای شناخت سطح روابط استراتژیک کشور با آن،از ضرورتهای اولیه میباشد.در این مقاله مؤلف با بهرهگیری از الگوی نظری به امکانسنجی مناسبات استراتژیک ایران با منطقه و کشورهای کلیدی آن میپردازد.
خلاصه ماشینی:
"ایران به دلایل زیر،ترکمنستان و بهرهمندی از روابط با آن را،یک اصل اساسی در منافع ملی و سیاست خارجی خود میداند: 1-وجود مرزهای طولانی و مشترک 2-تأثیر اوضاع ترکمنستان بر امنیت ملی ایران 3-پتانسیل اقتصادی این کشور بخصوص در بخش انرژی 4-ریشههای تاریخی و فرهنگی و مسلمان بودن اکثر جمعیت این کشور 5-ترکمنستان به عنوان دروازه ایران در آسیای مرکزی 6-عضویت ترکمنستان در اکو و اهمیت این سازمان برای ایران 7-ترکمنستان یک کشور ساحلی دریای خزر است و همین امر نوعی پیوند مشترک میان دو کشور ایجاد میکند(قزاقستان،2005:2).
2-جایگاه استراتژیک قزاقستان برای ایران جمهوری اسلامی ایران بنا به دلایل زیر جایگاه خاصی را برای قزاقستان در حوزه آسیای مرکزی قائل است: 1-شرایط مناسب قزاقستان برای حفظ صلح و امنیت و ثبات در منطقه 2-پتانسیلهای اقتصادی این کشور بخصوص در مسألهی همکاری انرژی 3-عضویت مؤثر این کشور در سازمان کشورهای مشترک المنافع و سازمان امنیت و همکاری اروپا 4-بهرهمندی از طولانیترین ساحل در دریای خزر و دارا بودن نقش مهم در مسأله تعیین رژیم حقوقی آن 5-وجود منابع و مواد خام مناسب در قزاقستان 6-عضویت قزاقستان در اکو و اهمیت این سازمان برای ایران 7-وجود زمینههای فرهنگی با توجه به پیشینه و پیوندهای تاریخی این کشور با ایران 8-توان هستهای و نظامی قزاقستان 9-قرار گرفتن این کشور در حلقه ارتباطی اوآسیا و زمینهسازی گسترش نفوذ غرب و ناتو به شرق و مرزهای شمال ایران(شیرازی و مجیدی،1382:178)."