چکیده:
مقاله دربارهء تفسیر ملا حسین کاشفی است.در آغاز معنای لغوی تفسیر و معنای اصطلاحی آن گفته شده و نیز تأویل و قضاوت میان آن دو.سپس از دانشهایی که یک مفسر باید بداند؛آنگاه از انواع تفسیر یعنی تفسیر: روائی،علمی،الحادی،ادبی و عرفانی، حث شده است. سرانجام از تفسیر مواهب علیه یا تفسیر حسین کاشفی که استاد محمد رضا جلالی نائینی که با مقدمهء محققانه آن را به زیور طبع آراسته،سخن گفته شده است. به اختصار از تفاسیر پیش از تفسیر کاشفی هم بحث شده است. از تفسیر ملا فتح الله کاشانی و تفسیر روح البیان اسماعیل حقی برو سوی که تفسیر خود را در 10 جلد نوشته و دربارهء تفسیر ملا صدرا هم به کوتاهی سخن گفته شده است.
خلاصه ماشینی:
"تفسیر مواهب علیه یا تفسیر حسینی کاشفی را به استناد محمد رضا-جلالی نائینی با مقدمهی 501 صفحهای محققانهای به زیور طبع آراسته و در مقدمه متذکر شده که وجه تسمیه این کتاب به مواهب علیه آنست که چون نام وزیر سلطان حسین میرزا بایقرا[378-119]علی بود،ازاینرو این تفسیر را مواهب علیه خوانده است [ص 97 مقدمه] شیوهء نگارش این تفسیر که در هرات شروع به نوشتن آن نموده به همان روش اهل سنت و جماعت نوشته شده و در خلال آیات از کلمات عرفانی و اشعار شیرین و دلپذیر فارسی نیز آورده است.
ملا فتح الله کاشانی شاگرد زوارهای در واقع همان روش کاشفی استاد استادش را در تفسیر دنبال کرده و منهج الصادقین ملا فتح الله کاشانی مانند مواهب علیه و ترجمه الخواص،تفسیری است به فارسی که بر قرآن کریم نوشته شده به روش مفسران شیعه که اخبار و احادیث اهل بیت در آنها درج گردیده که نویسنده منهج الصادقین با لحنی شدیدتر از زوارهای گفتار اهل سنت و جماعت را در تفسیرش رد میکند.
تفسیر چهار جلدی مواهب علیه که به تصحیح استاد سید محمد رضا جلالی نائینی انجام شده در ص 454 آخرین سوره قرآن یعنی سورهء الناس را پسازآنکه آیه آیه ترجمه و سپس تفسیر کرده است سرانجام شعر معروف حکیم[-ثنائی*]را ذکر کرده است، اول و آخر قرآن ز چه باء آمد و سین سین اندر ره دین رهبر تو قرآن بس -------------- (*)."