چکیده:
بدون شک رشد و تعالی هر نظام اجتماعی در پرتو همبستگی اجتماعی و مشارکت عمومی افراد آن جامعه میسر میگردد.جامعهشناسان ایجاد همبستگی اجتماعی و مشارکت عمومی جامعه را ناشی از عواملی چون اعتقادات و احساسات مشترک و تعادل و هماهنگی میان باورها و ارزشها میدانند و عامل اصلی واگرایی انسانها را جدال و ستیز و کمبود امکانات مادی تلقی میکنند.در نگاه اسلامی از جمله عوامل تقویتکننده همبستگی اجتماعی و مشارکت عمومی در سطح نظری و عملی علم،تفاهم،همدلی و نوعدوستی است و عوامل تهدیدکننده آن را سوءظنها،تهمتها،خواهشهای نفسانی و سایر بیماریهای روحی میداند.در مقاله حاضر،پس از بررسی مفاهیم مذکور،جلوههای مشارکت مردم در نظام اسلامی در قالب مفاهیمی چون شورا،بیعت مردم با رهبری نظام، امر به معروف و نهی از منکر،اتحاد و تعاون در امور جامعه بیان میشود،سپس نظریات و دیدگاههای اسلامی و جامعهشناسی در مورد راههای افزایش همبستگی اجتماعی و مشارکت عمومی بدین شرح تبیین میشود:افزایش آگاهی فرد و جمعی،مشارکت ارادی،باور کردن مردم،بسیج منافع،خدمت صادقانه به مردم و در نهایت آثار و پیامدهای همبستگی اجتماعی و مشارکت عمومی مورد تحلیل قرار میگیرد.
خلاصه ماشینی:
"استاد مطهری ضمن نقد این تلقی که در رم قدیم وجود داشته مبنی براینکه رابطهء ملت و حاکم مثل رابطه گله و چوپان است میفرماید: در قرون جدید دوباره در اروپا این فکر قدیمی تجدید شد و با اتکا بر افکار کلیسا،این فکر عرضه شد که مردم در زمینه حکومت فقط تکلیف و وظیفه دارند نه حق،و چنین فرض شد که یا باید خدا را بپذیریم و حق حکومت را از طرف او تفویض شده به افراد معینی که هیچ نوع امتیاز روشنی ندارند تلقی کنیم و یا خدا را نفی کنیم تا بتوانیم خود را ذیحق بدانیم.
93موانعی که سد راه مشارکت عملی میان مردم و حکومت میشود این است که اگر در یک جامعه مردم مشاهده کنند به نخبگانش بیاعتنایی میشود،به ملت امکان نظارت و کنترل در کار رهبران جامعه داده نمیشود و با برخوردهای حزبی گروه حاکم،گروههای رقیب را به جرم اختلاف نظر از صحنه حذف کند،دولت فقط از مردم اطاعت بخواهد و خود را قیم مردم بداند نه خدمتگزار،خود را فقط محق بداند نه پاسخگوی مردم،به مردم اعتماد نداشته باشد، سنتهای صحیح آنها را خرافه بپندارد و با مردم مهربانی نکدن و آنها را بهجای اینکه ولی نعمت خویش بداند،ابزار حکومت خویش بپندارد.
همچنین آنان بسان مردم وظیفه متقابل و همسانی در تقویت همبستگی همنوایی وظیفهشناسی و خدمت دارند و مسئولیت هدایت و جریاندهی به امور جاری مردم را دارند،در نتیجه باید در خدمترسانی به مردم و همنوایی بیشتر و رابطهء گرم و صمیمی با آنها پیشقدم باشند چراکه خدمت صادقانه و بیمنت به مردم علیرغم کمبود امکانات،اعتماد و رضایت عمومی را جلب میکند و زمینهساز افزایش مشارکت عمومی است."