چکیده:
هر چند اکثر قریب به اتفاق شاعران فارسی زبان،پروردهء عرصهء دین اسلامند -چنانکه عمدتا در آغاز دواوین اشعار،تحمدیه،نعت پیامبر صلی الله علیه و اله،ائمه علیهم السلام و خلفا دیده میشود-لیکن برخی از ایشان،تمام اشعار خود را در خدمت دفاع،تبلیغ و یا ترویج دین اسلام قرار دادهاند. رودکی،کسائی،ناصرخسرو،سید حسن غزنوی،خاقانی،خواجو،ابن یمین،و سلمان ساوجی از جمله شاعرانیاند که پیش از ابن حسام خوسفی به شعر دینی و گونهای،به شعر حماسی مذهبی روی آوردهاند.
خلاصه ماشینی:
"نه نیکو بود یوسف خوب روی به چنگال گرگان زنهار خوار بدین وقت،مهدی نیاید برون به شب شمس کی تابد از کوهسار چو آید به سر مدت مصلحت نشیند ز باران رحمت غبار ز کعبه ندا در دهد جبرئیل که باطل نهان گشت و حق آشکار62 نمونهء این اشعار که حاکی از اعتقادات شیعی او و توحید و مناجات و منقبت پیغمبر صلی الله علیه و اله و علی علیه السلام است،در سراسر دیوانش یافت می شود؛از جمله: پیرایهء مردان خدا،حیدر کرار آن هم نسب و هم نفس احمد مختار آن حاجب بار در اسرار پیمبر آن میر دلیر سپه دین جهاندار شاهی شده هم گوهر او احمد مرسل شیری شده همشیرهء او جعفر طیار سلطان شریعت را او بود سپرکش میدان شجاعت را او بود سپهدار جان کرد فدای نبی الله و همی گفت تقصیر همی باشد و معذور همی دار از جان و روان سوختهء آل رسولم و اصحاب نبی را به دل و دیده خریدار72 در موعظه و نصیحت و حقانیت مذهب اثنی عشری میگوید: حب اهل البیت و اصحاب آنچنان دارم به طمع کم به تیغ از دوستیشان باز نتوان داشتن مهر جان و عقل چون مهر ابو بکر و عمر لیک نتوانم علی را بعد عثمان داشتن ای قوامی زین سخنها کان گوهر گشتهای گرچه کارت پیش از این بودهست دکان داشتن82 سید حسن غزنوی از شاعران معروف قرن ششم که به قولی،کمال الدین اصفهانی و مجیر بیلقانی و عراقی، همه شاگرد مکتب اویند و به فضل وی مقر و معترف؛مخصوصا جمعی قصیدهء فخریهء سید را که کسی قبل از او بدانگونه شعر نگفته و در فن مفاخرت،مقتدای شعرای دیگر محسوب میشود،جواب گفته و بر روش آن قصیده شعر گفتهاند92."