چکیده:
رشد سریع شهرنشینی در دهههای اخیر،به دنبال عوامل متعددی رخ داده است؛ تحولات اقتصادی،اجتماعی و سیاسی از جمله این عوامل بوده است.عدم توازن در ساختارهای زندگی شهری،عدم تناسب در فضای شهرها،رشد ناموزون شبکه شهری،بحران اشتغال و دیگر بحرانهای اجتماعی و اقتصادی،از جمله معضلات و مشکلاتی است که به دنبال تحولات ناشی از رشد شهرنشینی به وجود آمده است. این موضوع در کشورهای جهان سوم و خاورمیانه،بویژه ایران-و به عنوان نمونه شهر بیرجند-در مقالهء حاضر مورد بررسی قرار گرفته است.
خلاصه ماشینی:
"جدول(3):جمعیت کشور به تفکیک شهری،روستایی طی دوره زمانی 0031 تا 5731 (اوقام به هزار نفر) (به تصویر صفحه مراجعه شود) روند رشد جمعیت شهری گذشته از روند شکلگیری شهرهای اولیه و بررسی ریشههای تاریخی شکلگیری استقرارگاههای شهری،مهمترین عامل تحولات شهری در دورههای گذشته وجود یک حوزه زراعی و نقش کارکردی هریک از سکونتگاههای انسانی-شهر و روستا-در تقسیم سازوکار آن روز میباشد که از طریق سرازیر شدن ارزش اضافی تولید در مناطق روستایی به تدریج شهرها رشد یافتند و بعدها نبض اقتصادی و تجاری حوزه نفوذ را به دست گرفتند علاوه بر نیروهای داخلی،نیروهای خارجی و تشدید سیاستگزاریهای منطبق بر رشد سریع شهرنشینی،مکانیزم رشد شهری وابسته تشدید گردید.
گرایش به شهرنشینی در استان خراسان بسیار شدید است به طوری که جمعیت شهری از 22/5 درصد در سال 5331 به 65/5 در سال 5731 افزایش یافته است و متناسب با آن کانونهای شهری نیز 3/8 برابر افزایش یافته است هرچند که وجود کانونهای شهری شرط اولیه برای ایجاد شبکههای شهری و توسعه فضایی است اما توزیع نامتناسب فضایی و عملکرد ناموزون این کانونها فرایند توسعه فضایی را که از نقاط رشد آغاز میگردد عقیم خواهد ساخت.
در زمینه برنامهریزی مکانی توسعه معقول و منطقی استان خراسان بهترین روش هدایت توانهای توسعه متمرکز شده در مادر شهر ناحیه-شهر مشهد-به درون منطقه از طریق سیاستهای ارشادی و لزوم توجه به توسعه شهرهای بین 05 تا 052 هزار نفر با نقش تولیدی و ایجاد زمینههای مناسب رشد برای کانونهای شهری با توجه به زیرساختها و ظرفیتهای زیربنایی میباشد که تقسیم استان خراسان و تقویت کانونهای رشد منطقهای کارآمدترین ابزار در این زمینه است."