چکیده:
آنچه در پی میآید بررسی و تحلیل ترجمههایی از رباعیات خیام و پرتو آن در ادب معاصر عربی است.در این مقاله سعی شده تأثیر جهان شمول این شاعر ممتاز و گرانقدر پارسی گوی در دنیای ادب،به ویژه ادبیات معاصر عربی تبیین و تحلیل شود. از آنجا که شعرا و ادبای عرب زبان در ابتدا به وسیلهء ترجمه انگلیسی این رباعیات با آن آشنا شدند بناچار نگارنده در این نوشتار قبل از بررسی موضوع مورد بحث با نگاهی گذرا به اولین مترجمان این شاهکار ادبی و بازتاب آن در محافل ادبی مغرب زمین و واکنش باختریان و نقادان نسبت بدان،آراء مختلف صاحب نظران را در مورد آن آورده،سپس به بررسی ترجمههای منظوم و منثور این رباعیات پرداخته و چهار تن از مهمترین مترجمان عرب زبان آن را مورد بررسی قرار داده و در حد امکان باهم تطبیق نموده،و در پایان برای آشنایی خوانندگان گرامی،نمونههایی از این ترجمهها را نیز ارائه کرده است.
خلاصه ماشینی:
از آنجا که شعرا و ادبای عرب زبان در ابتدا به وسیلهء ترجمه انگلیسی این رباعیات با آن آشنا شدند بناچار نگارنده در این نوشتار قبل از بررسی موضوع مورد بحث با نگاهی گذرا به اولین مترجمان این شاهکار ادبی و بازتاب آن در محافل ادبی مغرب زمین و واکنش باختریان و نقادان نسبت بدان،آراء مختلف صاحب نظران را در مورد آن آورده،سپس به بررسی ترجمههای منظوم و منثور این رباعیات پرداخته و چهار تن از مهمترین مترجمان عرب زبان آن را مورد بررسی قرار داده و در حدّ امکان باهم تطبیق نموده،و در پایان برای آشنایی خوانندگان گرامی،نمونههایی از این ترجمهها را نیز ارائه کرده است.
چنانکه ذکر شد ادبیات عربی اولین بار به واسطهء ترجمههای غیر مستقیم از جمله ترجمه انگلیسی فیتز جرالد با این رباعیات آشنا شد،لذا در ابتدا به بررسی دو تن از مشهورترین مترجمان غیر مستقیم یعنی بدیع بستانی و محمّد سباعی پرداخته و در نهایت ترجمه مستقیم احمد رامی و احمد حامد صراف را مورد بررسی قرار میدهیم.
در اینجا به ویژگیهای اصلی ترجمهء او اشاره میکنیم: الف)او در ترجمهء خود به شکل و قالب رباعیات پایبند نبوده بلکه آن را در قالب سباعیات و در بحر خفیف نقل کرده است: قصر بهرام مربع السلطان بات مأوی الآرام و الغزلان و مراح الضرغام و السرحان و الملیک الصیاد صید و اردی و من العرش حطّ حطّا للحد بقر الوحش فوقه رائحات غادیات تجتاحه أسراب این سباعی برگردان رباعی زیر میباشد: آن قصر که بهرام در او جام گرفت آهو بچه کرد و روبه آرام گرفت بهرام که گور میگرفتی همه عمر بنگر که چگونه گور بهرام گرفت ب)ترتیب فیتز جرالد را رعایت نکرد و با حذف برخی از رباعیات به تقدیم و تأخیر رباعیات پرداخت.