چکیده:
شیخ طوسی، شیخ الطائفه و مجدد القرنی است که در علوم متفاوت نهضتی ایجاد نمود که راه او را پس از وی، ادامه دادند. روش معتدل و موقعیت شناسی شیخ باعث شد زعامت و مرجعیت او مقبول دنیای اسلام قرار گیرد. او محقق اصول و فروع و تهذیب کننده معقول و منقول است که در کلیه علوم اسلامی صاحب آثار و تالیفات است. او یک دلباخته سراز پا نشناخته ایی است که شورو شوقش، او را به سوی جمود و تقشر سوق نداد و با نهضت علمی خویش، با جامدان و قشریان به مبارزه علمی پرداخت و حق عقل را محترم شمرد و مسائل اصول دین را حق مطلق عقل دانست.
Sheik Toussi or Sheik Altaefe was a pioneer who created a movement in different sciences which was followed after him. His leadership was accepted in the Islamic world because of his moderate way for looking the Islamic issues.
He was the man of honesty in creating principles in wisdom، purity and narrative. He was the author of many articles and books too.
He also was a beloved in quest of God whose enthusiasm did not provoke him to fanaticism. He dedicated his scientific movement to struggle with fanatic actions. He had a great esteem for wisdom، and regarded the religious principles in the domain of wisdom.
خلاصه ماشینی:
"سید مرتضی پس از هشتاد سال عمر ارزشمند به دار بقا شتافت و علی رغم شاگردان متبحر و دانشمندی چون ابوعلی جعفری و نجاشی و کراجکی که داشت شیخ طوسی به زعامت و ریاست مطلقه شیعه انتخاب شد که در ادبیات عرب، حدیث، تفسیر، رجال، فقه، اصول، کلام به مطالعه و تألیف پرداخته و آثار زیادی در این علوم، از خود به جای گذاشته است.
« شیخ طوسی دو دختر هم داشته که یکی از آنها جده دانشمند مشهور محمدبن ادریس حلی مولف کتاب «سرائر» بوده و دیگری هم شاگرد دانشمند شیخ، محمدبن احمد بن شهریار متولی حرم حضرت علی (ع) بوده است» (دوانی،1362، 1،22) شاگردان شیعی شیخ که از دانشمندان بزرگ ومجتهدین بودهاند به بیش از سیصد تن میرسند شاگردان اهل سنتش فراوان بودهاند از معروفترین آنها میتوان به سلیمان صهرشتی، اسحاق بن محمد قمی (نوه شیخ صدوق)، حسن بن حسین بن بابویه قمی (برادرزاده صدوق)، شهر آشوب مازندرانی و قاضی ابن براج اشاره نمود(همان، 1/23) شیخ طوسی تا سال 460 در نجف با تعدادی از شیفتگان و شاگردان مکتب اهل بیت با دلی شکسته و قلبی آکنده از تأسف برگذشتة از دست رفته، به مدارسة علم و تحقیق اشتغال داشت و در شب 22 محرم همان سال روحش به سرای باقی شتافت و دو تن از شاگردانش عهده دار غسل و دفن وی شدند و در خانه مسکونیاش به خاک سپردند و این خانه به وصیت وی تبدیل به مسجد شده و هم اکنون در کنار صحن مطهر به نام مسجد طوسی معروف است."