چکیده:
با پیشرفت چشمگیر فنآوری اطلاعات و ارتباطات در دهههای اخیر کتابخانههای مجازی شکل گرفتند.در این نوع کتابخانهها کتابداران نقشی بسیار حساستر و پیچیدهتر از گذشته به عهده دارند.بهرهگیری از آخرین فنآوریها،عرضه خدمات اطلاعرسانی با شیوههایی نو را در این مراکز امکانپذیر ساخته است.از جمله خدماتی که در این گذر به شدت متحول شدهاند،خدمات مرجع را میتوان نام برد.خدمات مرجع در کتابخانههای مجازی به دو شکل همزمان و غیرهمزمان عرضه میشوند.برای ارائه خدمات مرجع در کتابخانههای مجازی توجه به نوع ارتباط بین کتابدار و کاربر با استفاده از ابزارها و امکانات در دسترس نظیر پست الکترونیک،ارتباط تصویری و..ضروری است.در ارائه اینگونه خدمات علاوهبر رعایت اصول کلی،برخی موارد خاص را نیز میبایست مورد توجه قرار داد.همچنین به منظور حداکثر بهرهبرداری از امکانات کتابخانههای مجازی مواردی نظیر آموزش کارکنان و کاربران و برنامهریزی نیز از اهمیت ویژهای برخوردار است.
خلاصه ماشینی:
"پاسخ کتابدار در این مرحله میتواند علاوهبر اطلاعات بازیابیشده،مواردی نظیر،کلیدواژههای مناسب،موضوعات سرعنوانی دقیق(برای جستجو در فهرستهای موضوعی کتابخانه)و معرفی پایگاههای اطلاعاتی مفید جهت کمک به تعیین راهبرد جستجوهای بعدی کاربر را نیز دربر میگیرد.
ایبلز همچنین اظهار میدارد که انجام یک مصاحبه مرجع از طریق پست الکترونیک تنها با مبادله سه پیام امکانپذیر است:طرح سؤال از طرف کاربر، خلاصهسازی نیاز اطلاعاتی کاربر توسط کتابدار و تأیید کاربر برای انجام جستجو.
برخی از معایب این نوع خدمات مرجع عبارتند از اینکه:سیستمهای ارتباطی همیشه بطور کامل قابلاعتماد نیستند،بروز نقص نفی که موجب وقفه در ارتباطهای پست الکترونیک و یا دسترسی به وب سایت کتابخانه میشوند و وجود ویروسهای رایانهای از جمله دلایل امر هستند.
درصورتی که برای گردآوری،سازماندهی و اشاعه اطلاعات الکترونیکی در کتابخانههای دیجیتالی استانداردهایی طراحی و رعایت نشود،ممکن است به دلیل سهولت گردآوری اطلاعات الکترونیک و تنوع اشکال و محتوای این اطلاعات،بدون رعایت خطمشیهای کتابخانه؛در نهایت محیطی مملو از انواع مختلف منابع اطلاعاتی(از لحاظ شکل و محتوی)ایجاد کنیم که از کارآیی لازم نیز برخوردار نباشد.
حال این سؤال مطرح است که آیا مراکز تربیت کتابداران آینده آموزشهای حرفهای و تخصصی و سرفصلهای درسی موردنیاز کتابداران در کتابخانههای آینده را عرضه میکنند؟ آشنایی با ساختار پایگاههای اطلاعاتی،اصول طراحی پایگاههای اطلاعاتی،خدمات مرجع در کتابخانههای مجازی،اصول و قواعد فهرستنویسی رایانهای منابع اطلاعاتی،سازماندهی منابع اطلاعاتی الکترونیک،تسلط به زبان انگلیسی بهعنوان زبان علمی رایج در جهان از جمله مباحثی هستند که کتابداران عصر الکترونیک باید در آنها از مهارت کافی برخوردار باشند."