چکیده:
مقایسه دیدگاه های شاعران و نویسندگان کشورهای گوناگون در باره تحولات اساسی اندیشه و هنر، یکی از مهم ترین شاخه های تحلیل متون نظم و نثر و از مباحث عمده در نقد ادبی است؛ ادبیات تطبیقی تبادلات فکری، ادبی و فرهنگی دو یا چند ملت را به ما نشان می دهد و روشن می سازد که فرهنگ یا اندیشه فرد یا ملت تا چه حد در اکناف جهان نفوذ و گسترش داشته یا وام ستانی کرده است؛ به هر روی این شاخه از نقد ادبی از جمله مباحث مهم مطالعات «میان فرهنگی» نیز به شمار می رود و از اصلی ترین بن مایه های آن می تواند محسوب گردد.
از میان شاعران، متفکران و نویسندگان بوسنی، فوزی موستاری جایگاه ویژه ای دارد و اثرپذیری وی از مولوی بسیار ژرف و همه جانبه است.
در این پژوهش با روش توصیفی ـ تحلیلی، منابع و مآخذ معتبر بررسی شده و با استقصایی جامع روشن شده است که فوزی در مبانی، زمینه ها، شیوه ها و شگردهای پرداختن به مفهوم و ویژگی های «انسان کامل» عمیقا تحت تاثیر مولوی است.
The comparison of the attitudes of the poets and writers of different countries on the major evolutions of thought and art is one of the most significant branches in the analysis of prose and poetic texts، and also one of the major discussions in literary criticism. Comparative literature shows us the interaction of thoughts، literature and culture among two or even more nations; while it also reveals to what extent a culture، or thought of an individual person، or rather a nation، has been developed and influenced the world. Anyhow، this branch of literary criticism is among the most important debates and discussions in the “cross-cultural” studies too، and can even be considered as one of its major principles.
Among the Bosnian poets، scholars، and writers، Fuzi Mostari enjoys a special and unique position، while he was deeply influenced by Rumi in a variety of aspects.
This research was prepared through a documental and referential method، studying the valid and reliable sources and documents. A thorough study and research made it clear that Fuzi was indeed seriously influenced by Rumi in the basic principles، grounds، methods and even the devices used for discussing the concept and characteristics of “perfect human”.
خلاصه ماشینی:
هر چند عارفان نظری مشابه در این زمینه داشتهاند، مولوی به دلیل رخدادهای عرفانی و تجربیات روحانی زندگیاش و علاقه وافری که به شمس تبریزی، صلاحالدین زرکوب و حسامالدین چلبی نشان داده، موضوع و نقش انسان کامل را برجستهتر کرده و در نسلهای عارف پس از خود تأثیر بسزایی گذاشته است.
فوزی موستاری، شاعر و نویسنده بوسنیایی قرن هجدهم، یکی از شخصیتهایی بود که سخت تحت تأثیر مولوی قرار گرفت؛ اما این اثرپذیری در زمینه موضوع انسان کامل برجستهتر و واضحتر است.
از آنجا که فوزی، مثنوی خوان و شیخ طریقت مولویه بوده و هر روز برای مریدان و علاقهمندان، مثنوی مولوی را میخوانده و شرح میکرده، طبیعی است که تحت تأثیر افکار و جهانبینی متعالی مولوی قرار بگیرد (Balić, 1994: 120 ; Safet-beg Bašagić, (; Šabanović 1973:449 1931:21 زمینههای کلی اثرپذیری فوزی از مولوی در باب انسان کامل نظریه انسان کامل و ولی خدا در جهانبینی فوزی و مولوی یکی از اصول و پایههای فکری تلقی میگردد تا جایی که دور از حقیقت نخواهد بود اگر گفته شود کتاب بلبلستان در واقع «ولیستان» است که فوزی در ستایش و تحسین این مردان خدا سروده است (Ljubović 1976 :86-96 Ćehajić 1995: 202-206 and).
انسان کامل به عقیده فوزی به تأثیر از مولوی نیز اسرار نهان مردم را میتواند بخواند؛ زیرا چشم و بصیرت وی در واقع نور الهی است و وی با نور خدا نگاه میکند.