چکیده:
تهاجم تارخی مغول در فاصله سالهای 616 تا 619 ه.با ویرانی و کشتار گستردهای در
کانونهای مدنی ایران همراه بود.با نشستن غبار فتنه مغول زندگی بر ویرانههای شهرها
و روستاهای ایران در شرایط بسیار دشواری ادامه یافت.با وجود این به سبب کشمکشهای
نظامی و لشکرکشی مغولان در ایران دامنه ویرانیها روز افزون بود.اگرچه با تشکیل
حکومت ایلخانی چشمانداز تازهای برای بازسازی مراکز شهری ایران پدید آمد، اما
بیثباتی اوضاع کشور و تفاوتها و تعارضات قوم غالب و جامعه مغلوب مانع شکلگیری
جریان سازندگی و فراگیری آن بود.روی کار آمدن«غازان»سلطان مسلمان تحول ویژهای را
در حکومت ایلخانی و مناسبات آن با جامعه ایرانی نمودار ساخت.اهتمام غازان به
اصلاحات پر دامنه اجتماعی، سیاسی، اداری، اقتصادی و حقوقی زمینه تازهای را در دوره
ایلخانی به وجود آورد.مهمترین پیامد این رویداد مهم تاریخی تغییر نگرش فرمانروایان
مغول ایران، نسبت به رعیت و مشارکت جامعه ایرانی در سازندگی بود.فراگیری سازندگی در
دوران سلطنت غازان موجب تحولی مهم
در اوضاع شهرهای ایران شد.در کنار نقش رعیت در سازندگی، اقدامات گسترده غازان در
بازسازی شهرها و احیای زیر ساخت اقتصاد کشاورزی و بازرگانی موجب رونق پارهای
شهرهای مهم دوره ایلخانی در آذربایجان، عراق عرب، فارس و اران شد.مقاله حاضر به
بررسی اهمیت اصلاحات غازانی و نسبت آن با سازندگی در ایران میپردازد و ضمن تحقیق
درباره دامنه سازندگی در قلمرو ایلخانی اقدامات مهم عمرانی غازان را تبیین میکند.
خلاصه ماشینی:
"اصلاحات غازانی و زندگی مدنی بر پایه آنچه گفته شد، اگرچه با تشکیل ایلخانی، در سایه جهانداری ایلخانان مغول و تکاپوی عناصر ایرانی امید تازهای برای بازسازی مراکز مدنی ایران پدیدار شد، اما با وجود این کوشش انجام گرفته تا روی کار آمدن غازان(703-694 ه.
جوینی مورخ ایرانی تاریخ مغول و سالهای نخست حکومت ایلخانی درباره شدت فاجعه مغول مینویسد:«تا رستخیز اگر توالد و تناسل باشد غلبه مردم به عشر آنچه بوده است نخواهد رسید»(7/ج 1، ص 75)نویسنده نزهت القلوب نیز در دوران انحطاط و فروپاشی قدرت ایلخانان با وجود چند دهه تکاپوی بازسازی چنین قضاوتی درباره چشمانداز آینده شهرهای ایران دارد و در اینباره مینویسد:«و شک نیست که خرابی که در ظهور دولت مغول اتفاق افتاد و قتلعامی که در آن زمان رفت اگر تا هزار سال دیگر هیچ حادثه واقع نشدی هنوز تدارکپذیر نبودی و جهان با آن (*)-طرح پژوهشی شماره 800423 حوزه معاونت پژوهشی دانشگاه اصفهان حال اول نرفتی که پیش از آن واقعه بود.
رشید الدین فضل الله همدانی مورخ برجسته ایرانی و وزیر و ایدئولوگ حکومت ایلخانی که نظریهپرداز اصلاحات غازانی نیز شناخته میشود، درباره ناپایداری و بیبنیادی اقدامات ایلخانان در بازسازی و عمران مراکز مدنی ایران مینویسد:«پیش از این پادشاهان مغول...
بیتردید این تعبیر رشید الدین که در بخش مربوط به اصلاحات غازانی کتاب جامع التواریخ آمده کوششی در جهت تبیین ضرورت اصلاح نظام سیاسی، اجتماعی و اقتصادی دوره ایلخانی و ساماندهی امور ایرانشهر به عنوان عاملی مهم در تسهیل روند بازسازی کشور و رونق و احیای مراکز شهری آن است."