چکیده:
مواد 305 تا 314 قانون مجازات اسلامی به"عاقله"اختصاص یافته است:تعریف عاقله، مسئولیت پرداخت دیه قتل خطای محض توسط عاقله،مواردی که دیه بر عهدهی عاقله مستقر خواهد شد و...اینکه چرا باید"عاقله"عهدهدار پرداخت چنین دیهای باشد سؤالی است که پس از تصویب قانون مجازات مطرح شد.محور اصلی بحث در این نوشته،به جای پرداختن به استدلال طرفین و بررسی دیدگاه موافقان و مخالفان"ضمان عاقله"،عبارت است از"زمان عاقله".
خلاصه ماشینی:
"،آنگاه از چنین غنیمتی بهرهمندند؟صاحب نطفهای که نمیداند نطفهاش در کدام رحم مستقر خواهد شد،نه دوران جنینی نطفه را دیده است و نه دوران کودکی و بیداری و شب بیداریهای او را،از سویی دیگر در خصوص پدر غیر واقعی که در واقعیت و جهان خارجی،نقش پدر واقعی را داشته است و فرزند تحت تربیت او قرار گرفته و چه بسا برابر مقررات و قوانین،نسب او را در شناسنامهی خود دارد و در کنار او همهی مراحل زندگی را پشت سر گذاشته است باید همواره در تردید بود که آیا میتوان چنین پدر و خویشاوندان ذکور او را"عاقله"تلقی کرد با آنکه براساس فضای تشریع عاقله،چنین پدری عاقله نیست؟اما از سوی دیگر آنچه اندکی پیش دربارهی نظام اجتماعی توارث گفته شد میان این فرزند و پدر به اصطلاح غیر واقعی وجود دارد.
بنابراین میتوان پرسید آیا با توجه به"تغییر مفهوم عاقله"، امروز میتوان قوانین مربوط به عاقله را اجرا کرد؟ اکنون سؤال دیگری قابل طرح است:تصور کنیم کسی قصد دارد تبصرهی مادهی 703 قانون مجازات را اجرا کند و با عقد"ضمان جریره"دیهی جنایت دیگری را به عهده بگیرد و عاقلهی او محسوب شود،چه شیوهی اجرایی را باید دنبال کند؟کدام دفتر اسناد رسمی است که بتواند مفاد این عقد را برابر قوانین طوری تنظیم کند که قابلیت اجرا داشته باشد به ویژه که یکی از آثار ضمان جریره،ارث بردن است."