چکیده:
مشارکت شهروندان در فرایند سیاسی در سطح محلی سه جنبه دارد: 1.مشارکت از طریق استیفای حقوق انتخاباتی که شامل حق رأی دادن(مشارکت فعال)و حق انتخاب شدن(مشارکت منفعل)است.محدودیتهای حاکم بر حقوق انتخاباتی،شیوه استیفا و شرایط سلب این حقوق،بر نمایندگی و کارکرد نظام دمکراسی مبتنی بر نمایندگی تأثیرگذار است. 2.مشارکت مستقیم در روند تصمیمگیری که به معنای کمک به یافتن راهحل برای مشکلات جامعه و اظهارنظر مستقیم در مورد تصمیمات مهمی است که حامعه باید بگیرد. سطوح عمده مشارکت مستقیم عبارت است از مشارکت آگاهیبخش و مشاورهای، مشارکت در تصمیمگیری و مشارکت اجرایی. 3.مشارکت شهروندان در دیگر فعالیتهای مورد علاقه جامعه محلی.مشارکت در فعالیتهای اجتماعی بهویژه فعالیتهایی که از طریق انجمنهای اختیاری انجام میشود به شکلگیری بافت اجتماعی کمک میکند و باعث تقویت همبستگی میان اعضا میشود. در جوامع امروزی انجمنها سهمی حیاتی در افزایش کیفیت سیاست دمکراتیک دارند.هدف اولیه آنها طرح نظرها،منافع و علایق اعضای خود است.توانایی و اهمیت انجمنها ناشی از فاصله آنها با نهادها و دیوانسالاری رسمی حکومتی است.انجمنها در روند تصمیمگیری سه نقش عمده دارند: 1.انجمنها نقش آموزشی دارند.مردم میتوانند در انجمنها فنون همکاری،حس همبستگی و زندگی عمومی را بیاموزند.در آنها فنون بنیادین سیاست آموزش داده میشود و اصول رویکرد دمکراتیک برای حل مشکلات اجتماعی توسعه مییابد. 2.انجمنها مکانی برای ایجاد و حفظ«ارتباط مردم با مسئولان»هستند. 3.انجمنها به جستجوی راهحلها و آزمایش آنها کمک میکنند و موجبات اجرای مؤثر تصمیمات را فراهم میآورند. سازمانها و شبکههای داوطلبانه مرکب از شهروندان میتوانند مجرایی برای انتقال نظرات اعضا در خصوص توسعه حوزه شهری باشند و فرصتی برای پیشبرد و تقویت گفتگوی برابر میان تصمیمگیرندگان،صاحبمنصبان شهری و ساکنان شهر فراهم کنند.
خلاصه ماشینی:
مشارکتت شهروندان در فرایندهای سیاسی محلی که موضوع اصلی مطالعه حاضر را تشکیل میدهد سه جانبه دارد: -مشارکت در انتخابات یا استیفای حقوق انتخاباتی به عنوان پایههای نظام دمکراسی مبتنی بر نمایندگی و عملکرد آن؛ -مشارکت مستقیم در روند تصمیمگیری یا اشکال مختلف دمکراسی مستقیم؛ -فعالیت در احزاب سیاسی که درواقع پل ارتباطی دو جنبه قبلی و عملا شرط کارکرد نظام نمایندگی و مشارکت دمکراتیک مستقیم است.
پیش از این در سال 1981،کمیته وزرای شورای اروپا نظر را چنین بازگو کرده است: «تقویت دمکراسی نمایندگی در سطح محلی از طریق مشارکت هرچه نزدیکتر شهروندان در تصمیمگیری و مداخله مستقیم آنها در مدیریت امور جامعه خود در عین حفظ کارایی اداره امور محلی»،ضروری است.
این نوع مشارکت در برخی راهکارها و روشهایی که به شهروندان اجازه میدهد تا در فعالیتهای معمول نهادهای انتخابی(بهویژه شوراهای محلی)برای وضع مقررات یا اداره خدمات عمومی محلی مداخله کنند شکل ملموسی به خود میگیرد.
باوجوداین،شایان ذکر است که هرگاه حق تجدیدنظرخواهی در منافع عمومی مسلم انگاشته شده و امکان اقدام جمعی وجود داشته باشد شهروندان یا انجمنهای نماینده آنها سلاح قدرتمندی برای تجدیدنظر در تصمیمات و نیز برای تأثیرگذاری بر فعالیتهای حکومت محلی دارند.
در ارزیابی نقش و سهم انجمنها در دمکراسی محلی برخی نکات باید مدنظر قرار گیرد: -این خطر همیشه وجود دارد که نابرابریهای موجود در جامعه مدنی به سادگی از طریق انجمنها به حوزهء سیاسی سرایت کند.
هدف ایجاد چارچوب ثابتی برای توسعه فعالیتهای انجمنها و فراهم کردن بستر مناسبی برای سازمانهای داوطلبانه است تا به دمکراسی محلی و ارائه خدمات مورد نیاز کمک و در آن مشارکت کنند.