چکیده:
تفکر بازگشت به سلف به میزان قابل توجهی در جوامع اسلامی مورد استقبال عالمان و جوانان قرار گرفته است.در این میان گرایشهای فکری گوناگونی در میان سلفیان به وجود آمده است که میتوان از سلفیه تکفیری وهابی عربستان،سلفیه افراطی دیوبندی شبه قاره هند،سلفیه اعتدالی اخوان المسلمین مصر و سلفیه جهادی سید قطبی یاد کرد. اگرچه تفکرات وهابیت برگرفته از سلف نیست و زاییدهء فکر ابن تیمیه در قرن هشتم و محمد بن عبد الوهاب است،اما وهابیت در جهان اسلام خود را به عنوان سلفیه مطرح ساخته،اندیشههای غیراسلامی خویش را به عنوان تفکر سلف به جهانیان عرضه میکند و با حربهء تکفیر به تفرقه میان مسلمانان دامن میزند.در قرن دوازدهم گرایش سلفی به وسیله ساه ولی الله دهلوی در هند گسترش یافت و پس از آن،دیوبندیه و جماعة التبلیغ به تفکرات سلفیه توجه ویژه نموده،برخی از حنفیان،به اصحاب حدیث و وهابیت نزدیک شدند.در قرن چهاردهم،سید محمد رشید رضا در شمال آفریقا از وهابیت طرفداری کرده،تفکرات ابن تیمیه را پذیرفت،ولی هیچگاه موافق تندرویهای وهابیان نبود.اخوان المسلمین مصر گرایش سلفیه اعتدالی را پذیرفته،تقریب میان مذاهب را در دستور کار خویش قرار دادند.در این میان برخی از اعضای اخوان المسلمین در مثل سید قطب رویکرد افراطی به عقاید خویش دادند.در این نوشتار ویژگیها و اندیشههای این چهار تفکر سلفی را بررسی کرده و نشان دادهایم که اختلافات فراوانی میان این چهار گرایش وجود دارد و اشتراک آنها در بازگشت به سلف است که با افکار ابن تیمیه و طرفداران آن درآمیخته است.
The idea of returning to the [era of one's] predecessors (salaf) is considerably welcomed by Muslim communities. In this respect، various trends have been created among the Salafis، which can be mentioned as the Saudi Takfīrī Salafis، the extremist Deobandi Salafis of Indian Subcontinent، the moderate Ikhwān al-Muslimīn Salafis of Egypt، and the Jihādī Salfiya of Sayyid Quṭb. Although Wahabi thoughts are not adopted from Salafiya and are merely born of thoughts of Ibn Taymiya and Muḥammad b. ‘Abd al-Wahāb، Wahabism in the Muslim World has introduced itself as Salafiya، presenting non-Islamic ideas as Salaf thoughts (i.e.، belonging to the predecessors).
This writing includes a historical review of the Salafi thinking trends in respect to its geographical dispersion throughout the world of Islam.
خلاصه ماشینی:
از سوی ابن تیمیه اجتهادات جدیدی صورت گرفت که مورد انتقاد شدید علمای اهل سنت قرار گرفت و سبکی در شفاء السقام و سمهودی در وفاء الوفاء به تفصیل به نقد ابن تیمیه در باب توسل و شفاعت پرداختند و اکنون نیز آثاری همچون آیین وهابیت از آیة الله سبحانی و مفاهیم یجب أن تصحح از سید محمد علوی مالکی مذهب در نقد این تفکرات منتشر شده است.
در شرق جهان اسلام،شاه ولی الله دهلوی(م 6711 ق)به ترویج برخی از آرای ابن تیمیه در میان حنفیان شبه قاره هند پرداخت1و شاگردش سید احمد بریلوی بر پیروی از«سنت محض»و«طریقت سلف» تأکید فراوان کرد.
اما تأثیر تفکر سید قطب و محمد قطب موجب ظهور جنبشی سیاسی و انقلابی از دل وهابیت گردیده است که برخی آن را وهابیت انقلابی و عدهای آن را وهابیت سیاسی و تعدادی آن را سلفیه جهادی یا سلفیه انقلابی نام نهادهاند؛اما به نظر میرسد «سلفیه انقلابی»بهترین نام برای این گروه باشد.
زیدیه که تا آن زمان در فقه و کلام گرایش عقلی داشت با ظهور این افکار به سوی اهل سنت گرایش پیدا کرده،مروج افکار احمد بن حنبل، ابن تیمیه و وهابیت گردید و اینچنین به احادیث روایت شده از طریق اهل سنت متمایل شد.
که یکی از آنها تأسیس مدرسهء سلفی به پیروی از شاه ولی الله و سید احمد بریلوی در دیوبند به دست مولانا محمد قاسم نانوتوی در سال 7681 م3821/ ق بود.
2 رشید رضا پس از پذیرش تفکرات سلفیه،از مبلغان وهابیت در مصر گشته،آثار محمد بن عبد الوهاب را با عنوان مجموعة التوحید به چاپ رسانید و خود نیز آثاری همچون الوهابیة و الحجاز تألیف کرد.