چکیده:
شهرستان بندرعباس به دلیل قرارگیری در مسیر راههای تجاری فلات مرکزی ایران با سواحل جنوبی از روزگاران گذشته دارای اهمیت فراوانی بوده است.این شهرستان کمتر مورد توجه پژوهشگران و باستانشناسان قرار گرفته و از ناشناختهترین سواحل جنوبی کشور محسوب میگردد.شناخت آثار فرهنگی-تاریخی منطقه و استقرارهای انسانی شکل گرفته در آن و نهایتا تهیهء نقشهء باستانشناسی منطقه،مهمترین مسائل مد نظر در برنامهء بررسی و شناسایی این شهرستان بود.این پژوهش به روش بررسی پیمایشی انجام شد و دشتهای میان کوهی و ساحلی،کوهپایهها،واحهها و سایر مراکز جمعیتی و منابع آب آن به دقت بررسی گردیده و آثار کشف شده مستندسازی شد.در نتیجهء این بررسی،محوطههایی از دورههای نوسنگی،دورهء عیلامی و تعداد بیشتری محوطههای مربوط به دورههای مختلف اسلامی شناسایی گردید که نشاندهندهء حضور انسان در این سرزمین گرم و مرطوب از قدیمیترین ازمنه تا عصر حاضر است.
خلاصه ماشینی:
آثار شناسایی شده در شهرستان بندرعبّاس از قدیمیترین تا جدیدترین دورهها براساس مطالعات انجام گرفته بر روی مواد فرهنگی و سفال گردآوری شده از آنها به ترتیب زیر است: دوره نوسنگی: قدیمیترین محوطهء شناسایی شده مربوط به هزارهء هشتم تا دهم قبل از میلاد در دشت سرخون است که شامل بقایای اندکی از یک استقرار انسانی مربوط به دوره ورود انسان غارنشین به دشت میباشد(یاسی و بختیاری،صص 02-1):تم کافرون یا تپّهء سرخون بهعنوان مهمترین و کهنترین محوطهء شناسایی شده،در میان زمینهای زراعی و دشتی هموار با خاک رسی و دارای آب شیرین قرار گرفته است(یاسی،دریانی،0531).
محوطهء گورستان سرخون امروزه در زیر گورستان اهالی قرار گرفته و کاملا تخریب شده است امّا بقایای اندکی از سفالهای منقوش و یک تکه کوچک از کتیبهء خط میخی مربوط به عیلام میانه از حضور جوامع انسانی در دورهء مذکور خبر میدهد.
گاهنگاری و نتیجهگیری: طی یک فصل بررسی و شناسایی شهرستان بندرعبّاس،شامل بخشهای تخت،قلعه قاضی،فین و دهستان سرخون،25 محوطه و اثر باستانی شناسایی گردید که مطالعات مقدّماتی انجام گرفته بر روی مواد فرهنگی بهویژه سفالهای این محوطهها از دورههای زیر حکایت مینمود: دوره نوسنگی(بدون سفال):قدیمیترین محوطهء شناسایی شده،محوطهء تم کافرون یا محوطهء سرخون است.
سلجوقی-ایلخانی:بررسی و شناسایی باستانشناسی شهرستان بندرعبّاس نشان داد که بعد از یک دورهء طولانی عدمحضور دائم انسانی در منطقه در دورههای مختلف اسلامی،این مناطق مورد توجّه قرار گرفته و بنای چندین قلعه بر روی ارتفاعات منطقه از رونق تجارت در دورهء اسلامی خبر میدهد.