چکیده:
علاء الدین حسن کانگوی بهمنی موفق شد در سال 747 ق حکومت بهمنیان را تأسیس کند.جانشینان او هرکدام برای گسترش این حکومت کوششهایی کردند اما دورهء اقتدار حکومت بهمنیان در زمان حاکمیت سلطان محمد سوم بود.او پس از تثبیت اوضاع داخلی حکومتش به گسترش قلمرو خود پرداخت.این گسترش قلمرو بیشتر به سوی سرزمین هندوها بود که همسایگان بهمنیان بودند.
فعالیت ایرانیان دربار بهمنی،بهویژه خواجه محمود گاوان که وزیر سلطان محمد بود در تثبیت و گسترش حکومت بهمنیان اثر بهسزایی داشت.اصلاحاتی که خواجه محمود گاوان انجام داد سبب تثبیت حکومت مرکزی بهمنیان و تضعیف امرای مناطق گوناگون شد.این اصلاحات بیشتر در زمینههای اداری و مالی بود بهگونهای که نظام اداری حکومت بهمنیان را متحول کرد و در نهایت سبب سرنگونی محمود گاوان شد.با قتل محمود گاوان و سپس مرگ سلطان محمد،حکومت بهمنیان روبه زوال رفت و دوران طلایی این حکومت به پایان رسید.
در این دوره ورود برخی ایرانیان؛همچون خواجه محمود گاوان،قلی قطب شاه و عادل شاه به دربار بهمنیان باعث شد تا بهمنیان با ایران روابط فرهنگی،مذهبی،سیاسی و تجاری داشته باشند و این روابط تا دورهء حکومتهای محلی دکن ادامه پیدا کند.در این پژوهش کوشش میشود تا نقش ایرانیان در گسترش حکومت بهمنیان و چگونگی روابط فرهنگی و سیاسی بهمنیان با ایران بررسی شود.
خلاصه ماشینی:
"فعالیت ایرانیان دربار بهمنی،بهویژه خواجه محمود گاوان که وزیر سلطان محمد بود در تثبیت و گسترش حکومت بهمنیان اثر بهسزایی داشت.
از آنجا که سن سلطان محمد اقتضا نمیکرد که خودش امور حکومت را در دست گیرد، خواجه جهان ترک و خواجه محمود گاوان زیر نظر مادر سلطان،حکومت را اداره میکردند و تربیت محمد شاه به صدر جهان شوشتری سپرده شد که یکی از ایرانیان فاضل بود (هندو شاه،ج 1،1301:347).
محمود گاوان معتقد بود که منطقهء تلنگ که در اختیار نظام الملک بحری قرار داشت، به دلیل وسعت منطقه و داشتن اهمیت اقتصادی باید زیر نظر حکومت مرکزی اداره شود و سلطان محمد نیز با این امر موافقت کرد.
او در این نامه نوشت که چون محمود گاوان قدرتی بهدست آورد وقتی سلطان مشغول جنگ با نرسنگرای بود،توطئه کرد و به نرسنگرای نامه نوشت و قصد داشت با اتحاد با او، سلطان محمد را شکست دهد سلطان همچنین در این نامه تاحدی پیشینهای نامطلوب برای خواجه و اطرافیانش بیان کرده بود(طباطبا،1355:131-130)تا با این کار از شدت کینهء مردم نسبت به خود بکاهد.
با مرگ خواجه محمود گاوان و سپس مرگ سلطان محمد و آغاز حکومت فرزند خردسال او،قدرت بهدست امرای دکنی افتاد و اختلاف بین آنها و آفاقیها حکومت بهمنی را در سراشیبی قرار داد و دوران اقتدار حکومت بهمنیان به پایان رسید.
با مرگ محمود گاوان و به دنبال آن کنار گذاشتن دیگر ایرانیان از دستگاه حکومت بهمنیان،قدرت این سلسله کاهش یافت و برخی از ایرانیان که در دستگاه حکومت محمد شاه سوم بهمنی بودند برای خود حکومتهای مستقلی چون عادل شاهیان و قطب شاهیان تأسیس کردند."