چکیده:
جنبش مشروطهء ایران یکی از نخستین خیزشهای مردم سرزمینهای شرق در راه ایجاد اصلاحات سیاسی، اجتماعی و اقتصادی و تغییر مناسبات حاکم بر کشور بود.منافع استعماری انگلیس و روسیه در ایران و کشورهای دیگر منطقه ایجاب میکرد تحولات ایران را که به صورت جنبش مشروطهخواهی بروز کرده بود،با دقت زیر نظر داشته و مورد بررسی قرار داده و تا حد ممکن به این حرکت در راستای منافع خویش، سمت و سو دهند.روزنامههای انگلیس و روسیه نیز اخبار تحولات ایران را به آگاهی دولتمردان و مردم خود میرساندند و آگاهان و نویسندگان سیاسی این کشورها نیز با نوشتن مقالههایی در این روزنامهها،به واگو کردن و تحلیل رخدادهای ایران میپرداختند.اگرچه برخی از نویسندگان یاد شده با نگاهی خوشبینانه به جنبش مشروطهخواهی ایران مینگریستند،اما بسیاری نیز آن را یک سلسله شورش خیابانی بیریشه و گذرا در اعتراض به قحطی و ستم طبقهء حاکمه و یا حتی ترفند حکومت برای جلب کمکهای خارجی ارزیابی کردند.
خلاصه ماشینی:
"به ملاحظاتی که در حضور مبارک پوشیده نیست،بسیار خوب و لازم بود که چنین عقیده[ای]در ممالک اروپا و خصوصا در اینجا و در این موقع باره ایران به هم رسانند و طوری بشود که نتوانند از هیچ جهت ایرادی به وضع حکومت و یا ترتیب مملکت بگیرند و ایران را به طور[مانند]مراکش و یا کوریا[کره]و امثال آنها اسم ببرند و به این ملاحظه فدوی حتی الامکان سعی نموده است که این مطلب را با ملاحظهء اطراف و به طوری که لازم و ممکن است،در اینجا جلسه و اهمیت دهد و نظر به نفوذ و اهمیت مطبوعات به طور غیررسمی،چه به شکل مقاله و چه در ضمن صحبت به خبرنگاران روزنامجات،از مقاصد نیک اعلیحضرت اقدس شاهنشاهی و اقدامات مفیدهء اولیای دولت علیه در ترقی مملکت که تشکیل این مجلس آن را گواه است،بعضی اظهارات نموده است و نیز اشاره شده و آنها هم نگاشتهاند که تمام اهالی ایران از این مراحم شاهانه کمال خوشوقتی و شکرگزاری را دارند و محض اظهار تشکر و خوشوقتی در تمام نقاط ایران چراغانی شده است و همهء روزنامهها به عبارات خوب نوشتهاند که ایران اکنون در راه ترقی است و هرگاه این طور پیش رود،امورش اصلاح گردد.
» معروضهء غرهء ذیحجه 1325 [امضاء]فدوی مهدی20 (به تصویر صفحه مراجعه شود) سند شمارهء 21: [نشان شیر وخورشید]نمرهء 626 سفارت اعلیحضرت شاهنشاه ایران در لندن وقایعنگار[خبرنگار]پطرزبورغ طایمس[تایمز]به تاریخ 23 دسامبر تلگراف ذیل را به روزنامهء خود نموده[فرستاده]است: «روزنامههای عمده تمام تصویب اقدامات صلحجوی انگلیس و روس را در ایران مینمایند و از بهبودی که در روابط بین شاه و مجلس حاصل شده است،خوشوقتند و اظهار امیدواری مینمایند که موافقت با مداومتی حاصل آید و اشارات سرادوارد گری را در باب فواید قرارداد انگلیس و روس قلبا تصدیق مینمایند."