چکیده:
مقاله حاضر ضمن مروری گذرا بر پیدایش جامعهشناسی مصائب جمعی،به معرفی کار پایهء مفهومی این شاخهء کمتر آشنای جامعهشناسی پرداخته و سپس از مدیریت بحران سخن به میان آورده و کوشیده است تا نشان دهد که چگونه جامعهشناس مصائب جمعی در زمینههای مختلف میتواند به یاری مدیریت بحران بشتابد.در این رابطه به ضرورت شناخت اجتماع مصیبزده و توصیف ویژگیهای آن،تحلیل جامعهشناختی متغیرهای دخیل در زندگی اجتماعی محل حادثه،اهمیت رفتارهای جمعی در برخورد با مصائب جمعی و بالاخره رابطهء رفتارهای دست جمعی و بحران پرداخته است.کوشش مقاله آن است که نشان دهد چگونه پنداشتها و برداشتهای ناروا به مباحث مربوط به مصائب جمعی راه یافته است و لازم است تا مباحث علمی از پندارهای یاد شده تفکیک شود. در فرجام ضمن مروری بر زلزله،سیل،بیماریهای واگیردار،قحطی و بمبارانهای شهری،ادعا شدهاست که علی رغم آشنایی دیرپای ایرانیان با مصائب جمعی،مدیریت بحران و شناخت مسأله با کاستیهای اساسی روبهرو است. خواننده با این پرسش تنها گذاشته شده است که چرا در جامعهای با فهرست بیپایان مصائب جمعی،به سرعت چنین پدیدههای مخربی فراموش میشوند و جامعه به انتظار مصیبت بعدی مینشیند؟علاوه آن که دلیل انطباق سریع جامعهء ایرانی با مصائب جمعی کدام است؟
خلاصه ماشینی:
"چرخهای که از زمان وقوع حادثه تا عادی شدن نسبی اوضاع را در برمیگیرد؛ بررسی پراساد (Prasad) در باب شایعه به هنگام زلزلهء 4391 هند،که طی تحقیق به موضوع در اماتیزه کردن مصیبت جمعی اشاره کرده است؛مطالعهء کوتاک (Kutak) دربارهء آثار اجتماعی سیل 7391 در لوییویل کنتاکی؛تحقیق میرا (Mira) که با به کارگیری مشاهدات از منظری روانکاوانه،رفتار افراد را در مواجهه با بمباران مناطق مسکونی(در جریان جنگ داخلی اسپانیا)به بحث گذارد،از جملهء چنین کوششهای راهگشایی به حساب میآیند.
2)مدیریت بحران نگارنده در دو مقاله به بررسی مدیریت بحران و کمکرسانی در مصائب پرداخته است(پیران 9631 ب و ج)که خلاصهای از آن در این جا مرور میشود و سپس در باب نقش جامعهشناسی مصائب جمعی در کاهش آثار منفی آن،و یاری رساندن به مدیریت بحران بحث و بررسی به عمل میآید: دیدگاه سنتی مدیریت مصائب جمعی (Disasteres Management) و اصول تخفیف بلایای همگانی غیر منتظره (Disasteres Mitiation) بر چنین رویدادهایی،موردی مینگرد و مدیریت مصائب جمعی را که عمدتا به مسألهء امداد و کمکرسانی پس از وقوع هر مصیبت خاص،محدود میسازد.
اما آخرین مفهوم در مرحلهء انتظار،یعنی دوران آمادگی،علاوه بر اقدام به موارد پیش گفته در مرحلهء پیگیری،بالا بردن آگاهی عمومی و آناسازی همگانی با مصائب جمعی و آثار آنها(بدون برانگیخته وحشت مردم)،تعلیم به موقع دربارهء خطرات احتمالی و راههای شناختن این خطرات و نوع رفتار فردی و جمعی مناسب به هنگام بروز مصادب مختلف را نیز مدنظر قرار میدهد و میکوشد تا از طریق آگاهیهای فردی و جمعی،از یکسو از تلفات و صدمات انسانی بکاهد و از سوی دیگر از آثار جنبی ء پس از وقوع مصیبت،خاصه مسایل بهداشتی،جلوگیری به عمل آورد یا حداقل گسترش آنها را مانع شود."