چکیده:
در این نوشته به مرزهای جغرافیایی ایران و توران و چگونگی ورود اسلام به آنها پرداخته شده است. همچنین به نمونه هایی از مهاجرتهای مردم توران به ایران و بر عکس آن اشاره شده که چگونه مناصب حکومتی را هم به دست آورد.
خلاصه ماشینی:
"پس از وحدت کشورهای تورانی و ایرانی و گردآمدن آنها در یک مجموعهء سیاسی که در آن نمونه زندهء شرع خدا نمایان بود،بزرگترین دانشمندان از میان ایرانیان و تورانیان ظهور کردند.
مرزهای طبیعی کشور ایران من شهر بلخ را،که در نزدیکی رود جیحون(آمودریا)قرار دارد و همسایهء آن،شهر ترمذ را که در مقابل آن و در کرانهء شرقی رود قرار دارد،از دورترین شهرهای ایرانی و شرقیترین آنها بهشمار میآورم و اولین شهرهای آباد و پیوندگاه تورانیان در شرق و ایرانیان در غرب میدانم.
همچنین من رود سند را (که به رود مهران معروف است)مرز طبیعی کشور ایران از شرق میدانم.
چنانکه مرزهای شمال غربی آن را در نظر نگیریم،از شرق و شمال شرقی بهوسیلهء رود سند و آبهای رود جیحون و آبهای دریاچهء آرال و دریای قزوین احاطه شده،و از غرب آبهای دجله و خلیج فارس و از جنوب بهوسیلهء آبهای دریای عرب(عمان)احاطه شده است.
ج. شهر ترمذ را که بر کنارهء شرقی رود جیحون قرار دارد،پیوندگاهی میدانم میان سرزمینهای ماوراء النهر و دیگر مناطق ایران.
چنانکه با گفتههای وزیر علامه،رشید الدین همدانی در کتاب مشهور او جامع التورایخ[4]همراه شویم،باید بپذیریم مرزهای سرزمینهای تورانیان ترک امتداد شمال شرقی قارهء آسیا،که مغول را ضمن آنها محسوب کرده است،از ناحیهء شرق،و رود جیحون از ناحیهء غرب است.
با این توصیف و طبق بررسیهای خود باید بگویم مرزهای سرزمین تورانی(ترکی)از مرزهای طبیعی زیر خارج نمیگردد:از شرق رشته کوههای میانهء آسیا،که معروف به کوههای زرین است،تا در امتداد رود أب،در امتداد مرزهای شمالی آن،و از غرب بلندیهای اورال در مشال غربی،و آبهای جیحون در جنوب غربی."