چکیده:
هر چند ایرانیان با نام تاتارها از طریق بوی خوش مشک که تجارت آن در انحصار تاتارها بود آشنا شدند، اما از آغاز سده سیزدهم میلادی نام تاتار بیشتر در اخبار فتوحات مغول در منابع فارسی و عربی منعکس شده است.
خلاصه ماشینی:
"رشید الدین فضل الله که در اوایل قرن چهاردهم میلادی کتاب خود را مینوشت،در توضیح این امر مینویسد:«پیش از این نیز به سبب قوت و شوکت تاتار همین فقیه بوده(اینکه همهء ترکها خود را مغول مینامند)و بدین سبب هنوز در بلاد ختای و هند و سند و چین و ماچین و بلاد قرقیز و کلار و باشقر و دشت قبچاق و ولایات شمال و اقوام اعراب و شام و مصر و مغرب،تمام اقوام ترک را تاتار میگویند.
»9 به گزارش ابن ابی الحدید،سلطان محمد خوارزمشاه هنگامی که از مقابل لشکریان چنگیز به فرمانده جبهنویان و سبتای بهادر میگریخت،مدام میگفت:«قره تاتار گلدی»؛ یعنی«تاتارهای سیاه آمدند»10هرچند واژههای تاتار سیاه یا سفید،طرز تلقی چینیها از اقوام صحراگرد مرزهای شمالی خویش بوده است،اما در همان زمان عبارت تاتار سیاه تا بدان حد مشهور شد که ابو الفداء در تقویم البلدان گروهی از سیاهان آفریقا به نام دمادم را نیز از تاتارهای سیاه دانست.
20 در ایران در قرن سیزدهم میلادی،منابع فارسی و عربی با توجه به آوازهء تاتارها در تجارت میان چین و ایران و نیز دولت و قدرتی که قبل از مغول داشتند،دولت چنگیزخان و فرزندانش را تا مدتها تنها به نام تاتار میشناختند.
توصیف رشید الدین از تاتارها قبل از به قدرت رسیدن چنگیزخان چنین است: قدر قدیم الایم اکثر اوقات بر اغلب اقوام و ولایات مستولی و مسلط بودهاند،و با جاه و شوکت و حرمت تمام و از غایت عزت و حشمت دیگر اصناف اتراک علی اختلاف طبقاتهم و اسامیهم خود را به نام ایشان مشهور کردهاند و همه را تاتار میگفته."