چکیده:
نسخههای خطی مجموعهای باارزش از آثاری است که احوال هنر و فرهنگ پیشینیان را در خود مستور دارد. به همین دلیل همواره بهعنوان منابعی قابل تأمل و اسنادی معتبر موردتوجه محققان و دوستداران هنر و اهل ذوق بوده است.ازجمله این نسخ،قرآنهای خطی میباشد که در تمامی دورهها،از قرآنهای سدههای اولیهی اسلام تا زمان حاضر مورد توجه بودهاند.
بسیاری از این نسخههای خطی قرآنی به جهت اهمیت ویژه و بالای قرآن بهعنوان کتاب آسمانی مسلمانان، به بهترین شیوههای خطی و تزیینی،تهیه شدهاند و در موزههای مختلفی نگهداری میشوند،که برخی از آنها منسوب به ائمه معصومین(ع)هستند و هرکدام با ویژگیهایی بهجهت کتابت و تزیینی که در سدههای اولیه بر روی آنها انجام شده،حائز اهمیت میباشند.ازجمله در باغ موزهی چهل ستون اصفهان،دو نسخه خطی قرآن مربوط به سدههای نهم-دهم/سوم-چهارم موجود است.هدف این مقاله بررسی ویژگیهای خط و تذهیب قرآنهای سدههای اولیه،بهویژه یکی از این دو نسخه که به قرآن بزرگ معروف است،میباشد.
خلاصه ماشینی:
دکتر مهناز شایستهفر* خط و تذهیب قرآن بزرگ باغ موزه چهل ستون اصفهان چکیده: نسخههای خطی مجموعهای باارزش از آثاری است که احوال هنر و فرهنگ پیشینیان را در خود مستور دارد.
بسیاری از این نسخههای خطی قرآنی به جهت اهمیت ویژه و بالای قرآن بهعنوان کتاب آسمانی مسلمانان، به بهترین شیوههای خطی و تزیینی،تهیه شدهاند و در موزههای مختلفی نگهداری میشوند،که برخی از آنها منسوب به ائمه معصومین(ع)هستند و هرکدام با ویژگیهایی بهجهت کتابت و تزیینی که در سدههای اولیه بر روی آنها انجام شده،حائز اهمیت میباشند.
در ابتدا با بیان مختصری از تاریخچهی قرآنهای خطی و کتابت آن در قرون اولیهی اسلامی که شامل آشنایی با پیشینیهی خط عربی،خطی کوفی و اقلام سته است،به بررسی تذهیب این آیات الهی پرداخته میشود.
نسخههای بسیاری از قرآنهای نفیس در موزههای مختلف ایران و جهان نگهداری میشوند که ازجمله آنها یک نسخه خطی از قرآن مربوط به سدههای نهم-دهم/سوم-چهارم است که در کاخ موزه چهل ستون اصفهان نگهداری میشود.
این نسخه ویژگیهای خطی(خطوط کوفی بر روی پوست)و تذهیب قرآنهای سدههای اولیه را دارا میباشند.
این خط ابتدا به نام خط حجازی معروف بود و پساز رونق خط کوفی که خود تهذیبی از خط حجازی بود به نسخ شهرت یافت(ابو الفضل ذابح،سیری در خطوط اسلامی،کیهان فرهنگی،شماره 8،سال چهارم،ص 24) (11)-محقق مستقیما از کوفی ایرانی گرفته شده و در زمان عباسیان و در نوشتن قرآن به کار میرفت ولی شیوع آن با خطاطی ابن بواب بوده و تا سده هجدهم/دوازدهم رونق نگارش داشت.