چکیده:
بیشک یکی از ارکان دین ولایت است،تا آنجا که اعتقاد به ولایت باطن دین و سر قبول عبادات تلقی شده است و منقول است که:«لا تقبل الاعمال الا بالولایه».در عرفان اسلامی ولایت باطن و رکن جمیع کمالات انسانی و سرآغاز رسیدن به مراتب عالی کمال است.هجویری،عارف بزرگ،در اهمیت ولایت گفته است:«بدان که قاعده و اساس طریقت و معرفت حق جمله بر ولایت و اثبات آن است.»(کشف المحجوب،1382،ص 265).براساس نصوص شریفه،بالاترین درجهء ولایت فقط از آن حقهء تعالی است:«انما ولیکم الله...»،و سایر ولایات جلوهای است ساری از این چشمهء ازلی.
اگرچه در شاخههای مختلف علوم اسلامی بحثهای مستوفایی در باب ولایت صورت گرفته است،لیکن در این میان یکی از مهمترین مباحث بدیع،به ویژه از دیدگاه عرفانی، مبحث خاتمیت ولایت است که هنوز هم محل مناقشه و معرکهء آراء اهل ذوق و صحب نظران میباشد.در این مقاله پس از بررسی گذرای معنا و مراتب ولایت،آراء ابن عربی خصوصا در مبحث ختم ولایت و خاتم الاولیاء به اجمال نقد و بررسی و سپس با تکیه بر نقل،تأکید مجددی بر اعتقادات ولایی شیعی میشود.
خلاصه ماشینی:
"همچنین ابن عربی در عنقاء مغرب میفرماید: و اعلم ان الله تعالی ذکر الختم المکرم،و الامام المتبوع المعظم،حامل لواء الولایه و خاتمها،وو امام الجماعه و حاکمها و انبأ به سبحانه فی مواضع کثیره من کتابه العزیز تنبیها علیه و علی مرتبته لیقع التمییز فان الامام المهدی،المنسوب الی بیت النبی لما کان اماما متبوعا و امرا مسموعا؛یعنی بدان همانا خداوند متعال ختم(خاتم)مکرم و امام معظمی که تبعیت از او را واجب کرده،او همان کسی است که حامل پرچم ولایت و خاتم ولایت و پیشوای امت و حاکم بر ایشان است و حق تعالی در مواضع بسیاری از کتاب بلند مرتبهاش از او خبر داده است تا آگاهی دهد بر او و مقام رفیعاش و تمییز و تشخیص داده شود که امام مهدی که منسوب است به خاندان نبیاکرم(ص)همان امامی است که تبعیت و اطاعت امرش واجب است.
ابن عربی با اشاره به این حدیث در فصوص الحکم میگوید:برای خاتم اولیاء نیز لازم است به دلیل مناسبتی که با حضرت رسول(ص)در جنبهء ولایت دارد،یک چنین رؤیایی را ببیند لکن در روایت فوق حضرت اشاره به یک خشت میکند اما خاتم اولیاء میبایست جای دو خشت را در دیوار خالی ببیند،یک خشت طلایی و یک خشت نقرهای،که نفس او در جای آن دو خشت انطباع پیدا میکند(همان)؛زیرا حضرت رسول(ص)چون فقط به صورت خاتم نبوت ظاهر شدند و ظهور ایشان به عنوان خاتم ولایت در مظهر خاتم اولیاء خواهد بود فقط یک خشت را ذکر مینمایند."