خلاصه ماشینی:
از اینجاست که چون میر حسینی سادات هروی در ضمن نامهء خود از شیخ محمود شبستری سؤال میکند2: چه خواهد مرد معنی زان عبارت که دارد سوی چشم و لب اشارت؟ چه جوید از رخ و زلف و خط و خال کسی کاندر مقامات است و أحوال؟ شیخ شبستر جواب میدهد3: هر آنچیزی که در عالم عیانست چو عکسی ز آفتاب آنجهانست جهان چون خط و خال و زلف و ابروست که هر چیزی بجای خویش نیکوست تجلی گه جمال و گه جلالست رخ و زلف آن معانی را مثالست صفات حق تعالی لطف و قهر است رخ و زلف بتان را زان دو بهر است شیخ محمد لاهیجی در شرح گلشن راز گوید4:«هر آینه روی مهرویان، بمناسبت لطف و نور و رحمت،با تجلی جمال مشابهت داشته باشد،و زلف بتان شوخ دلربا را بمشابهت ظلمت و پریشانی و حجاب،با تجلی جلالی نسبت تام بوده باشد.
سرباز زد دوری گزید و عاقبت پذرفت او نزدیکی این خارسان و چه نیکو سروده است استاد حکیم،مرحوم محیی الدین مهدی الهی قمشهای آنجا که فرموده:81 چون جغد در این منزل ویرانهنشین گشتی ای طایر لاهوتی بر خویش جفا کردی جان و دل و دین دادی بر لذت جسمانی خاکت بسر این سودا کردی و جفا کردی اما مقصود ابن فارض از«قبل ان یخلق الکرم»«قبل از اینکه ممکنات آفریده شوند»میباشد و مولانا عبد الرحمن جامی در این معنی چنین فرماید:91 زان پیش که خضر جان فتد در ظلمات در چشمه تن روان شود آب حیات خوردیم می عشق ز خمخانهء ذات بیکام و دهان ز جام اسماء و صفات و شاید این همان بادهء عهد الست باشد که در قرآن کریم فرموده:02 «اذ اخذ ربک من بنی آدم من ظهورهم ذریتهم و اشهد هم علی انفسهم الست بربکم قالوا بلی شهدنا ان تقولوا یوم القیمة انا کنا عن هذا غافلین» خواجه عبد اللّه انصاری در تفسیر این آیهء شریفه فرماید:12 «این آیت از روی فهم بر لسان حقیقت رمزی دیگر دارد و ذوقی دیگر.