چکیده:
جامعه شناسی ادبیات، یکی از شیوه های جدید و کارآمد نقد متون ادبی است و امروزه، در تحلیل انواع ادبی نوین، به خصوص رمان فارسی معاصر کاربرد فراوان دارد.
نقد و تحلیل رمان های معاصر فارسی و بررسی ساختارهای تاریخی، سیاسی، اجتماعی جامعه ایرانی از خلال این آثار، هدف مقاله حاضر بوده است. یافته های این تحقیق، حکایت از آن دارد که: رمان کامل ترین نوعی است که می تواند به مطالعات جامعه شناختی نوین، پاسخ مثبت دهد.
از دریچه مطالعه رمان فارسی، به خوبی می توان ساختارهای جامعه ایرانی را تبیین کرد.
هر قدر از ساختار ساده جامعه ایرانی در عصر مشروطه – که عصر پیدایش نخستین رمان های فارسی نیز هست – فاصله می گیریم و به سمت جامعه پیچیده تر و مشکل دارتر معاصر پیش می آییم ساختار رمان فارسی نیز پیچیده تر می شود و موضوعات اجتماعی، تنوع و پیچیدگی بیش تری می یابند.
موضوعات و مقولاتی که در رمان های فارسی، مــد نظر نویسندگان قرارگرفته است از کلی گرایی به سمت جزیی گرایی سیر می کند. ایـن نکته، از یک سو، حکایت از به فردیت رسیدن انسان معاصر ایرانی دارد که با تمام وجود، در رمان جدید حضور یافته است و از سوی دیگر، بیان گر فاصله گرفتن ساختار هـای جامعه، از حالت ساده، ابتدایی و حماسی قدیم، به سمت ساختارهای پیچیده و مدرن است.
خلاصه ماشینی:
"بیشترین همکاری من با دکتر شعار در تدوین و چاپ و انتشار مجموعۀ ادب فارسی بود و در مجموعۀ دیگری در کنار آن به نام گنجینۀ فرهنگ و مفاهیم ادبی.
تاریخچۀ اجمالی این مجموعهها چنین است که مینگارم:در سال 1356 جلساتی با دکتر شعار و با بعضی از استادان زبان و ادبیات فارسی داشتیم در اینباره که چگونه میتوان کیفیت تدریس آثار ادبی را در دانشگاهها بالا برد.
ظاهرا علت این که مفاد این قرارداد عملی نشد این بود که اشعار سیف فرغانی جزء مواد درسی رشتۀ زبان و ادبیات فارسی نبود و دیرتر هم دکتر شفیعی از صرافت این کار افتاد و به هر حال قراردادهایی که با نشر آگاه و نشر تهران منعقد شده بود،مثل این قرارداد به جایی نرسید.
در تاریخ 1365/12/25 دکتر شعار و من قراردادی با بنیاد نوشتیم و قرار شد،مجموعۀ ادب فارسی را نشر بنیاد چاپ و منتشر کند،ظاهرا انتخاب نشر بنیاد از آن جهت بود که یاسری از سوی بنیاد مستضعفان اشرافی بر نشر بنیاد داشت.
مثلا برای تدوین گزیدۀ صائب سراغ زین العابدین مؤتمن رفتیم که عمری دربارۀ صائب به کار برده و چند کتاب دربارۀ صائب دارد؛یا برای تدوین گزیدۀ بهار سراغ دکتر حسن احمدی گیوی رفتیم که بهارشناس است و بیشترین اشعار بهار را از حفظ دارد و رسالۀ خود را در دانشگاه دربارۀ بهار نوشته است،یا برای گزیدۀ اشعار حافظ سراغ رحیم ذو النور رفتیم که دو جلد کتاب او دربارۀ حافظ در نزد حافظشناسان شناخته شده است."