چکیده:
در این مقاله با استفاده از کتب معتبر لغوی مانند:«المخصص»،«المزهر»، «الخصائص»،«سر صناعة الاعراب»و همچنین کتب جدید که در فقه اللغة به نگارش درآمده است،عقاید و آرای کلی لغوی ابو علی فارسی پیرامون پدیدههای لغوی ترادف،تضاد،اشتراک لفظ،قلب لغوی و نظیر آنکه تاکنون منتشر نشده است تحلیل و به آرایی لغوی که سهوا به ایشان نسبت دادهاند و تفاسیر ناصواب از آرای وی نیز به گونهای تحلیلی اشاره شده است.
خلاصه ماشینی:
"»2 دیدگاه ابو علی فارسی بر سه محور اساسی استوار است:تداخل لهجات،کاربردهای مجازی و تکثر مفهوم که ما به شرح و تحلیل هرسه محور میپردازیم:1-تداخل لهجات بسیاری از واژههایی که به عنوان مشترک لفظی مطرح هستند در حقیقت واژههای همسانی بودهاند که در میان قبایل مختلف برای مفاهیم مختلف به کار میرفتهاند و سپس بر اثر تداخل لهجات،این واژههای همسان عنوان به یک واژه مشترک به حساب آمده است.
دیگر بسیاری از واژههایی که در ظاهر حروف آنها جابجا شده مصداق کاربردی این اشتقاق نبوده و هرگز تمام قالبهای لغوی موجود در کتب لغت قابل ارجاع به یک مفهوم نیست این مطلب را ابن جنی خود به صراحت متذکر شده است1در عین حال جلال الدین سیوطی2به این نکته توجهی ننموده و مینویسد:«این مطلب از ساختههای ابن جنی و استادش ابو علی فاریس است و قابل تطبیق است استفاده نیست3.
از سوی دیگر هنگامی که واژههایی چون الابریسم و الاجر وارد زبان عربی میگردد با اینکه آنها در زبان بیگانه اسم جنیس هستند درعینحال براساس قیاس زبان عربی با الف و لام جنس به کار میروند و در زمره اسامی اجناس عربی قرار میگیرند و بدینسان ترکیب وصفی رحل مدرهم به مفهوم مرد صاحب درهم که از واژهای فارسی اما بر قیاس زبان عرب بنا شده است از واژههای عربی به شمار میآید."