چکیده:
اهل صفه،گروهی از مسلمانان مهاجر و انصار صدر اسلام بودند که در سکویی در کنار مسجد حضرت پیامبر(ص)در مدینه در سادگی و زهد و فقر زندگی میکردند و از مصابحت و فیض وجودی حضرت پیامبر(ص)مستقیما برخوردار بودند.حضرت با آنان بسیار مهربان و عطوف بود و از آنان دلجویی میکرد. در کتب سیره نیز در منابع و مآخذ عرفانی،بسیار به آنان توجه شده و از حالاتشان سخن به میان آمده است.در این مقاله به استناد منابع مربوط تحقیقی در جنبههای مختلف احوال اهل صفه انجام گرفته و در برخی موارد بحثها و نقدهایی صورت گرفته است.
خلاصه ماشینی:
"با توجه به همین اختلاف نظری که دربارهی تعداد اهل صفه وجود دارد؛برخی همچون دکتر عبد الرحمن بدوی مؤلف تاریخ تصوف اسلامی(ص 951)خود را با مشکل واقعیت تاریخی اهل صفه روبهرو دیده و کار تحقیق علمی-تاریخی دربارهی آنها را مشکل دانسته و میگوید: «یکی از ابعاد این مشکل،مربوط است به تعداد این گروه که ده،سی،هفتاد،نود و دو،نود سه و چهارصد نفر گفته شده است».
بحث و بررسی در تعداد اهل صفه براساس متون اگر به اهل صفه از جنبه تاریخی نظر کنیم که در سال اول هجری در مدینه، شکل گرفتهاند و هرچند پایان کارشان به درستی معلوم نیست؛اما این مطلب معقول و منطقی به نظر میرسد که تعدادشان ثابت نباشد؛زیرا صفه اصولا محل موقتی بوده است برای مهاجران و انصاری که خویشاوندی در مدینه نداشته و از نظر مالی نیز در تنگنا بودهاند و لذا تا زمانی که جا و مکان ثابتی نمییافتهاند،در صفه به سر میبرده و ضمنا از حال و هوای خوش معنوی مصاحبت با رسول الله(ص)نیز برخوردار بودهاند و پس از اینکه از توان مالی نسبی برخوردار میشده و یا ازدواج میکردهاند از صفه خارج میشدهاند؛چنانکه عبد الله بن عمر-از اصحاب صفه-دراینباره میگوید: «در روزگار رسول خدا(ص)وقتی که عزب بودیم،جز در مسجد نمیخوابیدیم و هیچ مسکن و مأوایی نداشتیم»(اللمع فی التصوف751/).
ابو نصر سراج طوسی از مؤلفان مهم قرن چهارم هجری در کتاب اللمع خود در باب ویژگی اهل صفه (ترجمه4521/-351)،تعداد معدودی از اصحاب صفه(ابن ام مکتوم،ابو هریره،ابو موسی اشعری و عبد الله بن طلحه)را نام برده و بیشتر به شرح خصوصیات و ویژگی ظاهری آنان پرداخته است."