چکیده:
بسیاری از دانشگاههای دنیا رسالت خود را از آموزش محوری به سوی پژوهش محوری تغییر دادند.مقاله حاضر بر آن است تا با تأکید بر ماهیت و کاربستهای دانشگاه پژوهشی ساختار این نوع دانشگاه را در چارچوب پرسشهای زیر تبیین نماید.1-مؤلفههای اصلی دانشگاه پژوهشی کدامها هستند؟2-مدل مناسب دانشگاه پژوهشی در کشور ایران کدام است؟3-درجه تناسب مدل پیشنهادی از نظر متخصصان آموزش عالی چگونه است؟براساس منطق مدل های تحلیل عاملی،یک نمونه 500 نفری از رؤسا،معاونین،مدیران گروهها و اعضای هیأت علمی دکترا و مربیان با تجربه دانشگاههای شمال کشور به روش تصادفی طبقهای انتخاب شدند.با فرا تحلیل دانشگاههای پژوهشی موجود و مبانی نظری موضوع،یازده بعد یک دانشگاه پژوهشی شناسایی شد و بر ایناساس پرسشنامهای 66 سؤالی طراحی و در معرض قضاوت مشارکتکنندگان پژوهش قرار گرفت.در گام بعدی جهت یافتن ساختار معنیداری از ترکیب مؤلفهها و پاسخها،از روش تحلیل عاملی از نوع تحلیل مؤلفههای اصلی و ضرایب همبستگی مربوط به ماتریس مؤلفهها استفاده شد.نتایج این تحلیلها نشان داد که فرایند مدلسازی دانشگاه پژوهشی باید دارای 7 عامل اصلی باشد. پس از نامگذاری این عوامل،برآوردها نشان میدهند که صلاحتیها و ارتباطات بین المللی و بین فرهنگی،آزادی و مسئولیت علمی اجتماعی،توان خلق منابع و ثروت،تمرکز بر بازتابهای ملی و فراملی،به روزسازی زیرساخت های علمی پژوهشی،تعهد به بهگزینی و آموزش و پژوهش بین رشتهای جمعا حدود 50%از واریانس مشترک در ساخت دهی مدل یک دانشگاه پژوهشی را تبیین مینماید.درجه تناسب و هماهنگی این مدل نیز با استفاده از نظرات 40 تن از متخصصان آموزش عالی کشور و براساس ضریب هماهنگی کندال برابر با 74/0 تعیین گردید و بر این اساس مدل نهایی دانشگاه پژوهشی طراحی گردید.
خلاصه ماشینی:
"پس از نامگذاری این عوامل،برآوردها نشان میدهند که صلاحتیها و ارتباطات بین المللی و بین فرهنگی،آزادی و مسئولیت علمی اجتماعی،توان خلق منابع و ثروت،تمرکز بر بازتابهای ملی و فراملی،به روزسازی زیرساخت های علمی پژوهشی،تعهد به بهگزینی و آموزش و پژوهش بین رشتهای جمعا حدود 50%از واریانس مشترک در ساخت دهی مدل یک دانشگاه پژوهشی را تبیین مینماید.
دانشگاههای پژوهشی تلفیقی از انتقال و تولید دانش میباشد که سعی دارد فاصله بین این دو را هرچه کمتر نماید ولی در کشور ما همانگونه که ذکر شد با وجود پیشرفت قابل ملاحظه در امر آموزش دانشگاهها، ماهیت دانشگاه پژوهشی از نظر ساختار و بافت ناشناخته مانده و تأثیر آن در تحولات رسالت دانشگاه و ارتباط آن با بازار کار چندان مورد توجه قرار نگرفته است.
بحث و نتیجهگیری مبتنی بر یافتههای پژوهش حاضر و مدل ارائه شده،نقش و رسالت دانشگاههای پژوهشی را میتوان در ایجاد حیات فکری جدید در بین پژوهشگران دانشگاهی به عنوان رهبران آموزش و پژوهش،عدم تفکیک آموزش و پژوهش جهت مواجهه هرچه بیشتر دانشگاهها با نیازهای در حال تغییر جامعه،کمک به رشد و اعتلای علمی و فکری کشور در جهت تحقق ایران 1404،تحقق نقشه جامع علمی کشور،ابزار خوبی برای برنامههای توسعه فرهنگی،اقتصادی و اجتماعی کشور،تربیت نسل دانشآموخته پژوهشگر کارآفرین،با انگیزه و خدمتگزار کشور و ملت، تربیت شهروند مفید آموزش دیده و افزایش رفاه و آسایش عمومی،ارتقاء کیفیت و امید به زندگی در جامعه،استقرار آورده مغزی به جای فرار مغزها مورد بازشناسی قرار داد."