چکیده:
پژوهش حاضر شکلگیری احزاب را ناشی از نوسازی سیاسی در جمهوری اسلامی میداند و فرایند تحول احزاب در ایران را بر اساس مدل هانتینگتون در خصوص جوامع دستخوش نوسازی بررسی کرده است.پدیدهء نوسازی سیاسی و شکلگیری احزاب در ایران را میتوان از دوجنبه بررسی کرد:یک.انقلاب اسلامی،یک انقلاب مردمی بود و تقریبا تمامی طبقات جامعه در آن شرکت داشتند؛دو.با پیروزی انقلاب،نوعی قانون اساسی تدوین شد که بر پایه دو رکن اسلامیت و جمهوریت بود.امر بنیان لازم را برای شکلگیری احزاب فراهم کرد. علاوه بر این نوسازی اقتصادی کشور در دوران سازندگی،طبقهء متوسطی را ایجاد کرد که در سالهای بعد،به شکلگیری احزاب در کشور کمک کرد،اما این فرایند چالشهایی را نیز در برابر نظام میگذارد که ناشی از دغدغههای حفظ قوانین اسلامی از یک سو و استمرار مشارکت مردم از سوی دیگر است.این دغدغهها یکی از موانع گسترش احزاب و دلیل نهادینه نشدن آنهاست.
The present study identifies the formation of parties as the result of the political renewal of Islamic Republic of Iran, and investigates the process of evolution of parties in Iran according to Huntington's model of societies under renewal. The phenomenon of political renewal and formation of parties in Iran can be investigated from two aspects: (1) Islamic revolution was a demotic revolution in which almost all social classes participated; (2) with the victory of Islamic revolution, a constitutional law was formulated based on two pillars of Islamism and republicanism. This provided the necessary basis for formation of parties. Besides, the economic renewal of the country in the period of reconstruction brought about a middle class contributing to formation of parties in the years to come; however, this process also posed challenges for Islamic regime due to concerns for preservation of Islamic laws on the one hand, and people's participation on the other. These concerns were one of the factors hindering the development of parties and their being institutionalized.
خلاصه ماشینی:
علاوه بر این نوسازی اقتصادی کشور در دوران سازندگی،طبقهء متوسطی را ایجاد کرد که در سالهای بعد،به شکلگیری احزاب در کشور کمک کرد،اما این فرایند چالشهایی را نیز در برابر نظام میگذارد که ناشی از دغدغههای حفظ قوانین اسلامی از یک سو و استمرار مشارکت مردم از سوی دیگر است.
(هانتینگتون،0731:883 و 983) علاوه بر انقلاب،برای درک فرایند شکلگیری احزاب در ایران پس از انقلاب باید به بازسازی و نوسازی اقتصادی کشور در دوران سازندگی نیز توجه کرد.
(نک:بشریه،0831 و مصلینژاد،4831) فرایند شکلگیری احزاب در جمهوری اسلامی قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران،تمام لوازم نظام سیاسی فعال و کارآمد را در تمامی ابعاد پیشبینی کرده است و به حزب نیز به عنوان یکی از مهمترین لوازم نظامهای سیاسی دنیا با رویکردی مثبت توجه نموده است.
حزب جمهوری اسلامی،مجموعه منسجم فکری نبود،بلکه طیفی از نیروهای اسلامگرا را در خود جای داده بود که همه آنها در حمایت از انقلاب و آرمانهای امام خمینی قدس سره و تلاش برای برقراری حکومت اسلامی و اجرای قوانین اسلامی پای میفشردند به همین دلیل بعد از اینکه لیبرالها از صحنه قدرت کنار رفتند و بحرانهای ناشی از تلاشهای معارضین با انقلاب فروکش کرد،اختلاف بین آنها شروع شد.
بر این اساس میتوان دستهبندی زیر را از وضعیت احزاب موجود در نظامهای سیاسی معاصر ارائه داد: الف)نظامهای تک حزبی ویژگی اساسی این نظامها وجود یک حزب واحد است که بر تمامی شئون سیاسی-اقتصادی اجتماعی و فرهنگی جامعه حاکمیت دارد و به لحاظ قانونی نیز تنها حزبی است که میتواند فعالیت و مشارکت سیاسی داشته باشد.