چکیده:
ثبوت حق در جهان خارج، مستلزم فرض متعلق و صاحب حق است. بدون چنینفرضی نمیتوان وجود هیچگونه حقی را در جهان خارج تصور کرد. یکی از مباحثاصلی در حوزه فلسفه حق، بحث صاحبان حق است. آیا وجود شرط یا شروطی دربارهصاحب حق ضروری است؟ آیا شعور و زندگی از شرایط مالک حق بودن است؟ آیاحیوانات، گیاهان و جمادات را میتوان صاحب حق دانست؟ نویسنده در این مقاله بهبررسی موضوع از دیدگاه صاحبنظران غربی پرداخته، آنها را با منابع اصیل اسلامیبرابر مینهد و نتیجه میگیرد که برخلاف نظریات فلاسفه غربی وجود هیچگونه شرطیدر موجودات برای صاحب حق بودن ضروری نیست، و برای هر موجودی میتوانحقوق تکوینی و نیز امکان داشتن حقوق اعتباری را فرض کرد.
خلاصه ماشینی:
آيا وجود شرط يا شروطى دربارهصاحب حق ضرورى است؟ آيا شعور و زندگى از شرايط مالك حق بودن است؟ آياحيوانات، گياهان و جمادات را مىتوان صاحب حق دانست؟ نويسنده در اين مقاله بهبررسى موضوع از ديدگاه صاحبنظران غربى پرداخته، آنها را با منابع اصيل اسلامىبرابر مىنهد و نتيجه مىگيرد كه برخلاف نظريات فلاسفه غربى وجود هيچگونه شرطىدر موجودات براى صاحب حق بودن ضرورى نيست، و براى هر موجودى مىتوانحقوق تكوينى و نيز امكان داشتن حقوق اعتبارى را فرض كرد.
امّا صاحب حق چه ويژگىاى بايد داشته باشد، تاحق براى او ثابت شود؟ آيا هر موجودى مىتواند مالك حق باشد؟ آيا حق منحصر بهموجودات زنده و باشعور است؟ آيا مردگان، نسلهاى آينده، انسانهاى خوابيده، حيوانات،گياهان و جمادات داراى حقوق هستند؟ صاحبان حق چنانكه در نوشتار ديگرى كه در همين مجله آمده است روشن شد، حق در معناىاصطلاحىاش به معانى بسيارى به كار مىرود؛ و مراد از حق در اصطلاح موردنظر، اصطلاح حقدر تركيب «حق داشتن» است، نه تركيب «حق بودن».
آيا افراد بيهوشيا ديوانگان داراى حقاند؟ كودكان، جنين و نسلهاى آينده چطور؟ آيا حق با اتمام زندگى پايانمىيابد يا مردگان نيز داراى حقاند؟ آيا حيوانات نيز حق دارند و اگر آرى آيا همهشان دارند يابرخى از آنها؟ آيا گياهان نيز حقوقى دارند؟ ما نگران تخريب جنگلهاى بارانخيز آمازون و آلودگى رودخانههاييم؛ اما آيا مىتوان از اين مسئله نتيجه گرفت كه جنگلها و رودخانهها داراىحقاند؟ همچنين ما نگران از بين رفتن دستساختههاى بشر مانند آثار هنرى و ساختمانهاىزيبا هستيم؛ پس آيا بايد فرض كنيم كه نقاشىها، مجسمهها و ساختمانها حقى دارند؟ پاسخ به اين پرسش كه مالكان حق، چه موجوداتىاند، كاملاً وابسته به آن است كه ما چهموضعى در برابر معناى حق بگيريم.