چکیده:
قفقاز یکی از نخستین حوزههایی است که نهتنها از منظر تاریخی و فرهنگی در حوزهء ایران فرهنگی واقع میشود،بلکه از منظر جغرافیایی نیز هفده ولایت آن تا قبل از دو سدهء پیش در محدودهء تمامیت ارضی ایران قرار داشت.
جمهوری آذربایجان با اینکه در بین کشورهای قفقاز،بیشترین پیوند تاریخی،دینی و فرهنگی را با فرهنگ و تمدن ایرانی دارد،بیشترین تنشهای فرهنگی را با فرهنگ و تاریخ ایرانی داشته است و در حال حاضر حجم انبوه فعالیتهای فرهنگی و هنری بر مدار گریز از ایران و گاه ضدیت با ایران را در این کشور همسایه شاهد هستیم.پیشینه و نظاممند بودن این فعالیتها از جملهء مواردی است که باید در بدو مطالعه و پژوهش در حوزهء مسائل مربوط به جمهوری آذربایجان به آن دقت شود.
این مقاله ضمن ارائهء نمونههایی از بروز و ظهور این فعالیت نظاممند در عرصههای فرهنگی،هنری و تاریخی،به تحلیل کیفی نمونهها پرداخته،مدعای نگارنده مبنی بر پیشینه و نظاممندی اینگونه فعالیتها را به اثبات میرساند. شیوهء گزینش نمونهها تصادفی است.
خلاصه ماشینی:
"رسولزاده ضمن اشاره به ملا محمد فضولی،شاعر پرآوازهای که به سه زبان دنیای اسلام یعنی فارسی،عربی و ترکی شعر سروده و نخستین مقتل عاشوراییرا به نثر در باب واقعهء کربلا و به زبان ترکی نوشته است،با بیان این نکته که«دیوان فضولی بیشتر از هر جای دیگر در تبریز چاپ شده است»(رسولزاده،1380:15)به حقیقتی اشاره میکند که در کتب درس تاریخ نظام آموزشی جمهوری آذربایجان نادیده انگاشته میشود: فضولی که با شعر اول سببدن فارسی لفظیه چوقدور نظم کیم نظم نازک تورک لفظیله ایگن دشوار اولور منده توفیق اولسا بو دشواری آسان ایلرم نوبهار اولغاج دیکندن برگ گل اظهار اولور [ترجمه:از آن سبب اشعار فارسی بسیار است که/سرودن نظم نازک با لفظ ترکی دشوار است/اگر توفیقی داشته باشم این دشوار را آسان میکنم/که در نوبهاران خارها برگ گل میشکفند.
روزنامهء آینا (AYNA) در تاریخ 25 آبان 1387 مطلبی با عنوان«معاهدههای گلستان و ترکمنچای اعتبار قانونی خود را از دست داده است»منتشر کرد که در آن به برگزاری کنفرانسی با همین عنوان از سوی«سازمان جوانان کنگرهء آذربایجانیهای جهان»اشاره و سخنان صابر رستمخانلی مبنی بر تقسیم آذربایجان توسط این معاهدهها درج شده بود که: اراضی آذربایجان در سال 1813 با امضای معاهدهء گلستان و در سال 1828 نیز با انعقاد معاهدهء ترکمنچای بین رژیم تزاری روسیه و دولت ترک قاجار تقسیم شده و بدین ترتیب تجزیهء آذربایجان واحد بنیان گذاشته شده است."