چکیده:
این مقاله پس از بررسی زمینههای پیدایش اخلاق زیستمحیطی و با اشاره به مسائل آن،مسألهء انسانمحوری را که از مهمترین مباحث فلسفی در قلمروی اخلاق زیستمحیطی است،مورد بررسی قرار میدهد.برخی معتقدند انسان محوری دینی که در آموزههای مسیحیت(و کلا ادیان ابراهیمی)وجود دارد، منشأ اصلی بحران زیستمحیطی است و هرگونه راهحلی برای مشکلات زیستمحیطی باید بر اساس کنار نهادن اندیشهء انسانمحوری سامان گیرد. تأکید این مقاله ارائهء تصویری اسلامی از انسانمحوری دینی است که در آن هرچند انسان اشرف موجودات و در واقع محور کائنات است،این مرتبه و شأن والا نه فقط از مسئولیت اخلاقی او در مورد موجودات دیگر و بهویژه حیوانات نمیکاهد،بلکه وی بیش از موجودات دیگر مسئول نظم و انتظام طبیعی خلقت و در نتیجه جلوگیری از بحران زیستمحیطی میداند.
خلاصه ماشینی:
"تأکید این مقاله ارائهء تصویری اسلامی از انسانمحوری دینی است که در آن هرچند انسان اشرف موجودات و در واقع محور کائنات است،این مرتبه و شأن والا نه فقط از مسئولیت اخلاقی او در مورد موجودات دیگر و بهویژه حیوانات نمیکاهد،بلکه وی بیش از موجودات دیگر مسئول نظم و انتظام طبیعی خلقت و در نتیجه جلوگیری از بحران زیستمحیطی میداند.
از آنجا که هردو عامل بحرانزای مورد بحث یعنی پیدایش فناوریهای جدید و مخرب حیات آدمی و بهویژه استفادهء بیحد و مرز انسان از آنها و نیز جهل و یا غفلت از نشانههای الوهی طبیعت و تقدسزدایی از آن خود انسان و رفتار اوست،1 موضوع اصلی چارهجویی برای بحران زیستمحیطی انسان،فکر و اندیشه و رفتار او قرار گرفت.
هرچند بنای بررسی تاریخی نداریم اما بر خلاف لینوایت به نظر میرسد بحران زیستمحیطی در بستر تفکر دینی(که به نظر من عموما همین برداشت خلیفة الهی1 بوده است که در واقع تایید و تثبیت بندگی و التزام به قیود اخلاقی بودن میداند)پدید نیامده است بلکه از کنار نهادن آن و نگرش غیر آیهای به طبیعت که در صورتهای مختلف مادهگرایی و برخی از فلسفههای مدرن شاهد آن هستیم،پدید آمده است.
1نتیجه به عنوان نتیجهگیری از این مقاله میتوان تأکید کرد که اندیشهء انسانمحوری دینی منشأ بحران زیستمحیطی نیست و از اینروی،راه برونرفت از بحران محیط زیست،روی آوردن به دیدگاههای غیر انسانمحور مانند گایا یا روحمندانگاری زمین و نفی ارزش برتر انسان و یکی گرفتن شأن او با موجودات دیگر نیست بلکه توجه به اهمیت شأن خلیفهای آدمی است که بهرهگیری معقول او از طبیعت و حتی حیوانات را در چارچوب معین مجاز میداند."