چکیده:
عمده هدف مقالهء حاضر،بررسی علت اصلی شکست نهضت جنگل است.از نظر نگارندهء این مقاله تا پیش از ورود ارتش سرخ به ایران،جنبش جنگل یک نهضت ملی و اسلامی بود.هدف اصلی تشکیل این جنبش نیز خروج نیروهای خارجی(روس و انگلیس)از ایران بود.در کنار این هدف جنبش برپایی عدالت،در برخورد با حکام ستمگر محلی و کشوری و دادرسی به مردم را مد نظر داشت.سخنان و اظهارات رهبر جنبش،اعلامیهها و فعالیتها همه و همه به خوبی این اهداف مهم را نشان میدهند.البته روند جنبش در رسیدن به این اهداف دارای فراز و نشیب بوده است.اما با ورود ارتش سرخ به ایران و تفاهمهایی که میان رهبران جنبش و فرماندهان ارتش سرخ صورت میگیرد،رهبران جنبش بر عدم اجرای کمونیسم تأکید میکنند،لیکن جو ایدهآل انقلابی و ورود نیروها و عناصر شوروی به تدریج نخستین ایدئولوژی جنبش را به چالش میطلبد.این مسئله باعث کاهش سرمایهء اجتماعی جنبش و به تدریج فروپاشی آن گردید.
خلاصه ماشینی:
"جنبش جنگل در دورهء اول حیات (از شکلگیری جنبش تا ورود نیروهای ارتش سرخ به گیلان)زمینههای تاریخی شکلگیری جنبش ایران در سالهای مورد بحث این مقاله کشوری بود که سراشیب سقوط را در عرصههای گوناگون سیاسی،اقتصادی و امنیتی طی میکرد.
پیش از این نیز روسها بسیار تکاپو کردند تا نظر میرزا را جلب نمایند که در صورتیکه با انقلاب روسیه مخالفت کنند و با انگلیسیها از در دوستی درآیند،آنها حاضرند حکومت جنگل را به رسمیت بشناسند؛اما میرزا کوچک از پذیرش این شرایط خودداری نموده بود.
اما دلایل دیگری نیز باعث میشد تا جنگلیها به عثمانی متمایل شوند:عدم سابقهء استعماری این کشور در ایران و این مهم که اتحاد اسلام-که مرکز فکری جنبش جنگل در دورهء اول حیات آن بود-عنوانی برگرفته از اتحاد اسلام سید جمال الدین اسدآبادی در عثمانی بود،از جمله این دلایلاند.
سرانجام این تصورات واهی بود که جنبش را از درون متلاشی نمود و تنها«چند ماه پس از ورود کمونیستهای حزب عدالت به گیلان جنگلیها به دو دسته تقسیم شدند:دستهای متمایل به سیوسیالیسم و کمونیسم به رهبری پنهانی ابوکف و رهبری ظاهری احسان الله خان و دستهای دیگر معتقد و مؤمن به میرزا کوچک و سران جنگل».
پس از گذشت این 71 ماه مخالفان میرزا علاوه بر آنکه هنوز از ایدئولوژی چپ خود منصرف نشده بودند،بار دیگر رو به سوی میرزا کردند؛اما حتی بازگشت کوچک خان نیز نمیتوانست جنبش را از منجلابی که در آن افتاده بود نجات دهد.
اما واقعیت این بود که مردم با هرگونه ایدئولوژی اسلامی جنبش در دورهء اول با بسترهای تاریخی و اجتماعی ایران آن زمان همخوانی داشت."