چکیده:
قرن هفتم هجری زمانی کاملا استثنایی در تمام مظاهر زندگی ایران و ایرانی است.حملهء ویرانگر مغول و آثار شوم آن،پرده از بیتدبیری دستگاه سلطنت برداشت و مردم بیپناه را در برابر مصیبتبارترین حادثهء جهانی به عکس العملهای متفاوت واداشت.این کنش و واکنش با خود پدیدههای شگرف اجتماعی به همراه آورد که بخشی از آن را در لابهلای متون ادبی و تاریخی آن روزگار میتوان دید.
موضوع اصلی این پژوهش،باز جست و تحلیل و تأثیر آن پدیدهها در مظاهر زندگی ایرانیان است،چه بازشناخت هویت ایرانی و تبیین و تشریح مؤلفههای آن موجب میگردد که نسل جدید،گذشتهء خویش را در آیینهء زمان به روشنی بنگرد و از آن درس گیرد.
مطالبی که با شش عنوان کلی در این پژوهش بررسی شده است،بخشی از پدیدههایی اجتماعی است که باید بدان پرداخت و جوانب آن را بازشناخت.
خلاصه ماشینی:
"قرن هفتم هجری زمانی کاملا استثنایی در تمام مظاهر زندگی ایران و ایرانی است.
مطالبی که با شش عنوان کلی در این پژوهش بررسی شده است،بخشی از پدیدههایی اجتماعی است که
در این قرن،رویدادی مهیب بر ایران زمین سایه افکنده است که از جهت کثرت آلام و
امیر و خلیفه و امثال آن مصداق مییابد،به معنی قادر و قاهر و غالب است و این قدرت که
اینان بر این باور بودند که غلبه بر دیگران،موجد و موجب حق است و مگرنه آنکه خلفای
موافقت رای ملک اولیتر است تا اگر خلاف صواب آید به علت متابعت از معاتبت ایمن باشم!»خلاف رای سلطان رای جستن به خون خویش باشد دست شستن
به ناچار مردم نیز براساس"الناس علی دین ملوکهم"پی کار خود گرفتند و منافع آنی
"تکیه بر مردم کردن"رمز اساسی مملکت داری است و این میسر نمیشود مگر آنکه دیو
اعتراف کرد که این امر در ایران کمتر امکان ظهور و بروز یافته است.
بغداد،خاضع و در برابر مردم خویش،سرکش و بیباک بودهاند و این ستمکاری تا آنجا بود که
میافتد و پیل ژیان را توان کشیدن این زیان و تاوان نیست؛به ظاهر چون عسل شیرین است و
جلال الدین خوارزمشاه نیز با همهء رشادتی که در جبهههای مختلف جنگ از خود نشان داد و
توفان است و عارف مرغابی،و این مرغ نه از توفان ترسد و نه برای نجات خود کشتی
قدرت به هر قیمت،ظلم فاحش بر جامعه،رعیت را بدو بیاعتماد و او را به جامعه بدبین کرده بود و این موجب گشت تا خلقی کثیر سر در خود فرو برند و با سکوت معنیدار به انتظار آینده"