چکیده:
چنانکه الگوی مصرف بخواهد بر مبنای ارزش های اسلامی بنا شود ابتدا باید اصول و فروض به دست آمده از ارزش ها شناخته شود. اسلام سفارش های فراوانی درباره رعایت ارزش های اخلاقی، تهذیب نفس، عدم اکتفا بر عقلانیت صرف اقتصادی، ساده زیستی، رعایت شان و آبرو، توجه به نیازمندان و پرهیز از چشم و هم چشمی دارد. بنابراین دورنمای الگوی مصرف چنین آیینی با محوریت انسانی با حداقل ایمان به ارزش ها، متفاوت از الگویی است که تاکید بر عقلانیت صرف اقتصادی و روحیه چشم و هم چشمی دارد. همچنین برداشت های متفاوت از ارزش ها نیز، الگوهای متفاوتی به جامعه معرفی می کند که نزدیک کردن برداشت ها به یکدیگر نیز تحقیق بیشتری را می طلبد.
مقاله حاضر در صدد بازشناسی و نظام مند نشان دادن احکام و ارزش های اسلامی درباره الگوی مصرف و همچنین نتیجه های اجمالی آنها بر مصرف خرد و کلان است، برای نظام مند نشان دادن آنها روش شهید صدر (رحمه اله) در کتاب اقتصاد ما دنبال شده و برای اثبات احکام و ارزش ها نیز به حداقل استدلال بسنده می شود. برای انجام این هدف ابتدا به ادبیات بحث و برخی تحقیق های مرتبط در این باره پرداخته می شود. در ادامه چارچوب کلی ارزش ها معرفی می شود و سرانجام به نتیجه های به دست آمده از الگو اشاره می شود.
If we want to base our consumption patterns on the foundations of Islamic values، first، we must identify the principles and assumptions derived from the values. Islam has numerous recommendations regarding morality، self-edification، keeping a distance from pure economic logic، having a simple lifestyle، attention to individual habits and prestige، caring for the needs of the poor، and abstinence from flaunt and jealousy. Therefore، consumption pattern analysis in such a framework، with focus on a person with the least required level of faith on these values، is different from the analyses which have been accomplished in other frameworks which stress upon pure economic [only] logic and the spirit of flaunt. Likewise، different perceptions of the values introduces differing patterns [and models] to the society، and bringing these perceptions close to each other requires more research [and study].
This paper aims at revisiting and presenting the organization of the Islamic laws and values regarding the consumption pattern، and also their overall impact on micro and macro consumption[s]. To present their organization، the methodology of Martyr Seyed Sadr (RA)، in his book “Our Economics”، has been followed. And to establish the laws and values، the arguments will be restricted to the important ones only، because the real aim is researching and presenting the organization of laws. In order to achieve this goal، first the literature of the discussion and a few related researches will be studied; then، the framework of values will be introduced and، finally، the overall results achieved regarding the pattern will be mentioned
خلاصه ماشینی:
اقتصاد اسلامي که مطابق برخي نظرها (زرقا، ١٣٨٥) مشتمل بر ترکيبي از عنصرهاي دستوري و اثباتي است يا مطابق برخي نظرهاي ديگـر (صـدر، ١٩٨٥) فقـط عنـصرهاي دستوري دارد، مي تواند نتيجه هاي لحاظ ارزش هاي خاص خـود را در جامعـه اي کـه از افراد معتقد و با حداقل ايمان تشکيل شده و همچنين قابليت شـکل گيـري عـادت هـاي پسنديده در حد بالا را دارد، مانند آنچه در نظريه هاي مصرف آمده ، ملاحظـه کنـد و بـا توجه به اينکه اسلام سفارش هاي فراواني بر رعايت ارزش هاي اخلاقي و تهذيب نفـس و عدم اکتفا بـه عقلانيـت اقتـصادي صـرف ، کـرده و همچنـين بـر ارزش هـايي ماننـد: ساده زيستي ، مراعات شـأن و آبـروي افـراد، توجـه بـه نيازمنـدان و پرهيـز از چـشم و هم چشمي و حسادت تأکيد دارد.
ارزش هاي موجود در الگوي مصرف اسلامي به نظر مي رسد ارزش ها و احکام به دست آمده از کتاب ، سنت و همچنين فقـه اسـلامي بر پايه پذيرش برخي واقعيت ها مانند عدم امکان تغيير عادت ها در کوتاه مدت و سـازگاري با آنها، حرکت به سمت کمال انساني ، نوع دوستي و نزديک سازي مصرف افراد جامعـه بـه يکديگر بنيان شده است و با توجه به اينکه برخي از اين پايه ها را فقط خود افراد و برخـي ديگر را دولت ، سرپرست خانواده و نهادهاي تصميم گيرنده ، به همـراه قـانون هـاي جامعـه بنيان مي نهند.