چکیده:
در این مقاله سعی شده،مسائل تقسیم رود تجن بین ایران و ترکمنستان که از طریق«خط منصف»یا«خط القعر»صورت گرفته است،بررسی شود.در این نوع تقسیمبندی،چون شیب رودخانه به سمت ایران است و«مئاندرها»یا«پیچان رودها»به سمت ایران تخریب زیادی دارند،خودبهخود رودخانه به سمت ایران کشیده میشود و عملا به خاک ترکمنستان افزوده میشود.این عمل هر سال بیشتر صورت میگیرد که باید راه حل و چارهای برای آن اندیشید.فرسایش زمینهای اطراف رودخانه،چرای بیش از حد دامها و از بین رفتن مراتع،به این امر دامن میزنند و به این ترتیب،رودخانه به«تأسیسات گاز خانگیران»نزدیکتر میشود،ضروری است، هرچه زودتر اقدامات پیشگیرانهی لازم به عمل آید تا بیش از این دچار ضرر و زیان نشویم.برخی از راهکارهای حل این مشکل عبارتاند از: 1.احداث شیبشکن و دیوار در برابر فرسایش. 2.کشت گیاهان مناسب مثل تاغ و گز در محلهای مناسب رودخانه. 3.مراقبت از حریم رودخانه و بازدارندگی از تجاوز به پوشش گیاهی حاشیهی رودخانه. 4.برنامهریزی راهبردی و مدیریت تضمین شدهی آیندهنگرانه برای جلوگیری از مصائب و مشکلات بعدی.
خلاصه ماشینی:
"دبی این رودخانه نوسان زیادی دارد و حد متوسط آن از یک متر مکعب کمتر است.
احداث سدها و آببندها در جاهای مناسب حوضهی رودخانه،برای جلوگیری از طغیان شدید آن، علاوهبر این که در ذخیره کردن آب برای فصول کمآبی بینهایت مؤثر است،در تغذیهی سفرهی آبهای زیرزمینی که به ویژه در سالهای اخیر نقش مهمی را در اقتصاد کشاورزی ایران به عهده دارند،اثر بسیار مطلوبی خواهد داشت.
دبی رودخانهی تجن در سالهای گوناگون بسیار تفاوت میکند و متوسط آن بین 61 تا 03 متر مکعب در ثانیه است.
چون شیب توپوگرافی به سمت ایران، و خط القعر رودخانه به عنوان مرز در نظر گرفته شده و ماندرها نیز به سمت ایران هستند،عملا سالانه در اثر فرسایش رودخانه، بخشی از خاک ایران به خاک کشور ترکمنستان افزوده و کشور ترکمنستان به ذخایر گازی خانگیران ایران نزدیکتر میشود.
در مورد فرسایش رودخانهی تجن تحقیقات زیادی صورت گرفته است که یکی از بهترین آنها متعلق به آقایان احمدیان یزدی و محمد جواد کشاورزی،تحت عنوان«آبخیزداری پوشش گیاهی و کاهش فرسایش کناری پیچان رود و در رودخانهی تجن»است.
به منظور اندازهگیری دو عامل موردنظر این تحقیق،یعنی پوشش گیاهی و فرسایش کناری،مسیر رودخانه را از پل خاتون تا خروجی آن از مرز ایران که حدود 79 کیلومتر است،به 21 سایت تقسیم شد و در هر سایت،میزان فرسایش کناری با اندازهگیری ابعاد آن و درصد تاج پوشش گیاهی به روش«ترانسکت خطی» مورد بررسی قرار گرفت.
در مرحلهی نهایی،کمیتهای عددی به دست آمده از وضعیت پوشش گیاهی و فرسایش کناری در طرفین سواحل رودخانه نشان میدهند که با اطمینان 59 درصد،اختلاف معنیداری بین فرسایش کناری طرفین رودخانه در مقطع مورد بررسی وجود دارد."