چکیده:
نظام آفرینش از ابعاد مختلفی چون نظام فاعلی جهان، نظام داخلی و نظام غایی در خور بررسی است. این پژوهش نظام هستی را از بعد نظام غایی مورد بررسی قرار داده و به دنبال پاسخگویی به این سوالات است که آیا نظام آفرینش نظامی هدفمند است؟ آیا خداوند در آفرینش، دارای غرض است؟ و غرض نداشتن خداوند به چه معنا است؟
از نظر فلاسفه اسلامی، حکمت الهی اقتضای آن دارد که افعال خداوند همه از غایت و هدف برخوردار باشند و نفی غرض از فعل خداوند عبارت از نفی غرض فاعلی است و با توجه به نفی غرض زاید بر ذات، غایت آفرینش همان علم پروردگار و ابتهاج ذاتی او به کمالات مندرج در ذات است که به سبب آن، به ایجاد نظام هستی مبادرت ورزیده است.
The creation can be studied from different dimensions such as its creator، its inner system، and its ultimate system. This paper is seeking to address the following questions:
A) Is the system of creation purposeful?
B) Has the creator any purpose in his creation?
C) What do we mean when we say that God is not purposeful in creating?
From the Muslim philosophers' point of view، the divine wisdom (Hekmat) states that God’s actions should be purposeful. On the other hand the same philosophers express that God does not have any purpose in creation. Therefore¸ not having the purpose means that God has knowledge of himself and is satisfied by it. This has motivated God to make the creation.
خلاصه ماشینی:
"این پژوهش نظام هستی را از بعد نظام غایی مورد بررسی قرار داده و به دنبال پاسخ گویی به این سؤالات است که آیا نظام آفرینش نظامی هدفمند است ؟ آیا خداوند در آفرینش ، دارای غرض است ؟ و غرض نداشتن خداوند به چه معنا است ؟ از نظر فلاسفه ی اسلامی ، حکمت الهی اقتضای آن دارد که افعال خداوند همه از غایت و هدف برخوردار باشند و نفی غرض از فعل خداوند عبارت از نفی غرض فاعلی است و با توجه به نفی غرض زائد بر ذات ، غایت آفرینش همان علم پروردگار و ابتهاج ذاتی او به کمالات مندرج در ذات است که به سبب آن ، به ایجاد نظام هستی مبادرت ورزیده است .
در بحث نظام غایی ، سخن آن است که آیا اشیای جهان هدف و مقصد خاصی را تعقیب می کنند و آیا خلقت هر جزئی از اجزای عالم به نوبه ی خود به دلیل هدف و جهتی خاص صورت گرفته یا خیر؟ معمولا فلاسفه با اثبات حکمت و عنایت حق تعالی ، به نفی عبث از فعل او پرداخته و معتقدند همه ی اشیای جهان غایتی دارند و خداوند موجودات را برای مقصد یا مقاصدی خلق کرده است .
٨. عنایت الاهی و احاطه و شمول علم واجب تعالی به هستی و این که پروردگار قبل از آفرینش به سبب علم به ذات ، به فعل خود آگاه می باشد مستلزم آن است که نظام عینی مطابق نظام علمی و نظام تعقل شده در ذات پروردگار بوده و اگر قرار باشد نظامی احسن از نظام فعلی برای عالم امکان فرض شود، لازم می آید که نظامی اتم از نظام وجوب وجود متصور باشد و چنین مسأله ای با تعریف واجب الوجود و احکام آن منافات دارد."