چکیده:
اسکان غیررسمی اگرچه ریشه در توسعهی بروزنزا و شرایط ویژهی شهر و شهرنشینی در کشور ما دارد و حد اقل از نیمهی دوم سال سالهای دههی 1350 مسئلهی جدی کلانشهرهای ایران بوده است، اما در سالهای اخیر به شدت رشد کرده و تبدیل به معضل اصلی و غیرقابل انکار غالب کلانشهرها و شهرهای میانی کشور شده است.اسکان غیررسمی اگرچه در غیاب برنامهریزی و کنترلهای رسمی توانسته است بدل به بخشی از راههای اسکان کمدرآمدهای شهری شده و با این نگاه«گذر از آسیب به نوعی راهحل»تلقی شود،اما خود موجد و موجب شماری از آسیبهای اجتماعی-اقتصادی،کالبدی، زیست محیطی و حتی روانشناختی در ارتباط با ساکنین خود و یا شهر مادر و مجموعهی نظام شهری و شهرنشینی کشور شود که با توجه به گسترش ابعاد آن،نیازمند بررسیهای بیشتر و تدوین و کاریست روشهای مؤثر و کارآمدی است که سرانجام به مهار و کنترل آن بیانجامد.در این میان،نقش مدیریت شهری و به ویژه مدیریت منطقهی کلانشهری-به عنوان ضرورتی اجتنابناپذیر-در دو عرصهی راهحلهای کلان در سطح برنامهریزی و مدیریت کلان(آمایشی و منطقهای)و راهکارهای مدیریت موضعی و مقطعی آسیبهای ناشی از این نوع اسکان قابل طرح است.در این مقاله،سعی شده است پس از تعریف پدیده و مرور علل و عوامل شکلگیری،انواع آسیبهای ناشی از آن،نقش و جایگاه مدیریت شهری و راهحلها و راهکارهای بلندمدت و بنیادی و هم کوتاهمدت و موضعی مورد اشاره قرار گیرد.
خلاصه ماشینی:
"اسکان غیررسمی اگرچه در غیاب برنامهریزی و کنترلهای رسمی توانسته است بدل به بخشی از راههای اسکان کمدرآمدهای شهری شده و با این نگاه«گذر از آسیب به نوعی راهحل»تلقی شود،اما خود موجد و موجب شماری از آسیبهای اجتماعی-اقتصادی،کالبدی، زیست محیطی و حتی روانشناختی در ارتباط با ساکنین خود و یا شهر مادر و مجموعهی نظام شهری و شهرنشینی کشور شود که با توجه به گسترش ابعاد آن،نیازمند بررسیهای بیشتر و تدوین و کاریست روشهای مؤثر و کارآمدی است که سرانجام به مهار و کنترل آن بیانجامد.
*فقدان نظارت،کنترل و مدیریت رسمی دولت و نهادهای عمومی (حد اقل در مراحل اولیه) *رشد سریع از نظر کالبدی و جمعیتی در عین حال بیبرنامه و بی ضابطه(رسمی) *تکیه بر حرکت خودجوش ساکنان و متکی بر خواست،انگیزش، توانها و امکانات آنها *ضعف شدید در خدمات زیر و روبنایی و حد اقل امکانات زندگی *تملک و تصرف زمین،تفکیک و استفاده از زمین،خارج از چارچوبهای معمول و متعارف رسمی و بدون اخذ مجوزهای لازم در سالهای اخیر بین بافتهای فرسودهی شهری و اسکان غیررسمی،اختلاط مفهومی ایجاد شده و تفاوت نظرهائی وجود دارد که نگارنده در جای دیگری معیارهای تفکیک این دو گونه محل اسکان در شهرها را به شرح زیر مورد توجه قرار داده است: نوع اسناد حقوقی مالکیت در محدودههای دارای اسکان غیررسمی یکی از مهمترین شاخصها، فقدان اسناد رسمی مالکیت نزد ساکنان است."