چکیده:
کتاب مناهل العرفان فی علوم القرآن اثر محمد عبدالعظیم زرقانی از عالمان برجسته مصری و استاد دانشگاه الازهر مشتمل بر اهم مسایل علوم قرآنی است که طی هفده مبحث و در دو جلد تدوین یافته است. وی در این کتاب کوشیده است ضمن پایداری به آراء و نظریات عالمان سلف هم چون زرکشی، ابن جزری و بویژه سیوطی نیازها و مقتضیات جدید را نیز در زمینه علوم قرآنی مدنظر قرار دهد.
این مقال به معرفی و بررسی اجمالی هفده مبحث کتاب پرداخته و سپس مبحث ششم آن «نزول قرآن بر هفت حرف» را با تفصیل بیشتری به نقد کشیده و نقایص و کاستی های آن بطور مستدل و بر مبنای منابع و نظرات عالمان شیعی بیان نموده است.
Manahil al-Irfan fi Ulum al-Quran was compiled by Muhammad Abd al-Azim Zarqani , a leading scholar and professor in al-Azhar university , in two volumes . It is included the most important problems of Quranic sciences in detail . Being faithful to the views and opinions of the pasts including Zarkeshi , Ibn Jazari and particularly Suyuti . The author has brought in to consideration essential needs and demands of the university students when writing the work .
This paper has presented a brief review of the book and then ,referring to some of its failures , has criticized its sixth chapter in detail .
خلاصه ماشینی:
این مقال به معرفی و بررسی اجمالی هفده مبحث کتاب پرداخته و سپس مبحث ششم آن «نزول قرآن بر هفت حرف» را با تفصیل بیشتری به نقد کشیده و نقایص و کاستیهای آن را بطور مستدل و بر مبنای منابع و نظرات عالمان شیعی بیان نموده است.
(خویی،272) مطلب دیگر اینکه اگر واقعا قرآن بر هفت حرف نازل شده باشد چه ترجیحی دارد که حافظان میبایست تنها یک وجه آن را حفظ کنند و پیامبر بر چه پایهای به کتاب وحی دستور میداد که تنها یک وجه را بنویسند؟ اگر نظر زرقانی صائب بود میبایست همة وجوه نوشته میشد و مانند لفظ قرآن که متواتر است بقیه وجوه هم به حد تواتر میرسید و حفظ میشد.
(همان،148) او سپس برای هر یک از این وجوه هفتگانه مثالی ذکر میکند و سعی در اثبات آنها دارد، اما با این همه ره به جایی نمیبرد؛ زیرا: 1ـ روایات حروف هفتگانه صراحت دارند که قرآن در ابتدا با حرف واحد نازل گردیده و سپس با در خواست پیامبر (ص) و اجازه خداوند وجوه قرائت آن به هفت وجه رسیده است.
آیا تفاوت بین مصاحف دلیل تحریف نخواهد بود؟اگر همه این وجوه از طرف خداوند بر پیامبر نازل شده باشد چرا عثمان بعضی از وجوه را در بعضی از مصاحف ذکر نکرده است؟ او، سپس، برای اثبات ادعای خود از نسخه های رسم الخط عثمانی قرآن مثال هایی را ذکر میکند: 1ـ او در مورد اختلاف در اسماء از نظر إفراد و جمع، آیة «والذین هم لاماناتهم وعهدهم راعون» (مؤمنون، 8) را از باب مثال ذکر کرده است.