چکیده:
محمدبن زکریای رازی از فیلسوفان متقدم با تاثر از جالینوس، نظام اخلاقی سلامت محور ارایه می کند. طب انگاری اخلاق، بنیان این نظام است. تحلیل و نقد نظریه سلامت و انسان سالم نزد زکریای رازی در پرتو مقایسه آن با دیدگاه های رقیب مساله تحقیق حاضر است. رازی سلامت را به حاکمیت عقل سنجش گر بر خواسته ها، تصمیم ها و رفتارهای آدمی تعریف می کند و در موارد مختلف سه ملاک را به منزله نشانگر آن به کار می برد: حد وسط بین افراط و تفریط، حداقل کفایت و نیاز در برخورداری و سنجش بین لذت و رنج حاصل رفتار. وی شناخت عیوب نفس از طریق مراجعه به دیگران و ترغیب آنان به عیب جویی را گام نخست در حفظ سلامت می داند. وضعیت طبیعی انسان، سلامتی است و بیماری نفس به وسیله هوی بر آن عارض می شود. سلامت و بیماری حاصل چالش مستمر بین عقل (عملی) و هوی است. یکی از مبانی نظریه سلامت، تفسیر رازی از لذت است که آن را امر ثانوی و در رفع وضعیت رنج آور تعریف می کند. نظریه سلامت رازی از حیث تحویلی نگری (یک، تحویل سلامت انسان به سلامت نفس، تحویل سلامت نفس به سلامت روان شناختی در مفهوم روان شناسان سلب گرا)، فردگرایی افراطی و غفلت از مدخلیت زندگی اجتماعی در سلامت، حداقل گرایی در مولفه های سلامت روان، قابل نقد است.
Mohammad Ibn Zakaria Razi، counted among preceding philosophers، has established a healthy-based system of ethics under the influence of Galen. The system has been founded on a medical outlook on ethics. The paper has analyized and criticized Razi`s theory of health and healthy man in comparison with its rival views. Razi has viewed health as the dominancy of reasonable intellect over human desires، decisions and conducts. He put forth three standards for health: lacking of the two extremes، being of the least in adequacy and need and measuring the pleasure and pain of the conduct. It should be stated that awareness of one's own effects by referring to others and stimulating them in effect-seeking has been known as the first step in heath for Razi. In his view، man is naturally healthy but the sickness of the soul happens by whimsy. Health and sickness، therefore، can be regarded to be the end of a continuous challenge between intellect and whimsy. One of the principles in the theory lies in Razi`s definition of pleasure as a secondary state for opposing a particular painful state. This theory، however، has been known defective in this study; since it has reduced human health to the health of the soul، the health of the soul to the psychological health of negativists. Furthermore، extreme focusing on individuals، disregarding the influence of social life on health and reducing the components of mental health can be regarded as defect in Raz`s theory.
خلاصه ماشینی:
"یکی از کسانی که نظریه سلامت نفس را محور سامانبخشی به اخلاق و تدوین نظام اخلاقی قرار داد، محمدبن زکریای رازی (251-323) است.
نقد نظریه سلامت نفس رازی به ویژه نحوۀ ابتناء نظام اخلاقی وی بر این نظریه، پیش از مقاله حاضر مورد اهتمام پژوهشگران نبوده است.
اگرچه مسأله حزن نزد رازی نیز کم و بیش همین تحلیل را دارد و دیدگاه طبابتانگاری اخلاق را در کندی نشان میدهد اما نمیتوان نظام اخلاقی سلامتمحور رازی را در کندی رؤیت کرد.
در پاسخ به سؤال حاکمیت عقل چه نشان یا نشانهایی دارد تا به وسیله آنها بتوان حاکمیت عقل را از حاکمیت هوی تشخیص داد؟ در طب روحانی رازی در مجموع سهگونه ملاک رؤیت میشود: یک، سنجش عواقب و آثار رفتار از حیث میزان لذت و رنج (با محاسبه رنج احتمالی) و انتخاب ارجح علامت سلامتی فرد یا تبعیت وی از فرمان عقل است.
به همین دلیل رازی با تعریف جدیدی از دروغ و تغییر آن از «اخبار بما لاحقیقة له» به «اخبار به چیزی که حقیقت ندارد و این اخبار نتیجه مفیدی هم ندارد» (همان، 56) و تحلیل Reinhold Niebuhr زشتی دروغ آنگاه که فاش شود و آبروی فرد بریزد، نشان میدهد که اهتمام این نظام اخلاقی، رفتار درون شخصی است و ملاک در آن صاحب رفتار (کنشگر) است و نه فرد مورد رفتار.
نتیجه این تحقیق نشان میدهد: یک، محمدبن زکریای رازی نظام اخلاقی سلامتمحور را بر مبنای طبابتانگاری اخلاق ارایه کرده است."