چکیده:
شکلگیری علم اقتصاد اسلامی چالش اساسی اقتصاد اسلامی است.حل این چالش از نظر شهید صدر،از دو طریق ممکن است: 1-اصول قطعی مکتب اقتصاد اسلامی،با فرض تحقق آنها،پیآمدهایی در ساحت اقتصاد به دنبال دارد.تحلیل علمی این پیآمدها،زمینهء پیدایی نظریات علمی اقتصاد اسلامی است. 2-اگر به مکتب اقتصاد اسلامی در روابط اقتصادی جامعه عمل شود،رویدادهای عینی اقتصادی به دنبال دارد.اقتصاددان به تحلیل اینرویدادهای عینی میپردازد و در نهایت، علم اقتصاد شکل میگیرد. شهید صدر راه دوم را ترجیح میدهد.این مقاله درصدد است بیان کند این ترجیح،متأثر از دیدگاه شهید صدر دربارهء وظیفه و هدف علم اقتصاد است.در این مقاله،این دیدگاه بررسی و در پایان،راه دیگری برای شکلگیری علم اقتصاد اسلامی ارائه میشود.
خلاصه ماشینی:
"باتوجه به این مبنا، در تمایز بین مکتب اقتصادی و علم اقتصاد،شهید صدر دربارهء علم اقتصاد اسلامی ترجیح میدهد که ابتدا،مکتب اقتصاد اسلام در جامعه تحقق یابد و آنگاه رفتارها و پیآمدهای اقتصادی نشئت گرفته از این مکتب تحلیل علمی شوند و در نهایت، اقتصاددانان علم اقتصاد اسلامی را تدوین کنند؛زیرا همچنانکه اشاره شد،وظیفهء علم اقتصاد تفسیر رویدادهای واقعی اقتصاد است و اینرویدادهای عینی اقتصادی باید،در پرتو تطبیق و تحقق مکتب اقتصاد اسلامی شکل گیرند تا قلمرو علم اقتصاد و کاوشهای آن به وجود آید.
ازاینرو،باتوجه به چیستی و ماهیت تجویزی علم اقتصاد نمیتوان وظیفهء اصلی آن را صرف کشف واقعیت اقتصادی،با قطعنظر از ارتباط آن با مفاهیم تجویزی و توصیهای دانست؛زیرا ماهیت تجویزی بودن این علم به این معناست که اقتصاددان برای تحقق عدالت موردنظر خود توصیهء لازم را میکند؛ همچنانکه برای رشد اقتصادی مورد پذیرش خود،ابزار علمی مناسب را مطرح میکند.
1براین اساس،علم اقتصاد اسلامی وجود ندارد؛ ولی اقتصاددان عالم به معرفت اقتصاد اسلامی میتواند آن را براساس روششناسی متعارف در علوم اجتماعی-اقتصادی به گونهای تدوین کند که از یکسو،نظریات آن تجربهپذیر و با شواهد تجربی و استنتاجهای آماری قابلیت تأییدپذیری داشته باشند و از سوی دیگر،فرض براین است که جایگاه متغیر مستقل یا تابع،از نظر آموزههای اسلامی مشخص شده است و آموزههای اسلامی به آندو یا دستکم یکی از آندو بینش خود را دارند.
بنابراین مبنای شهید صدر در تفسیر علم اقتصاد که به کشف رابطه تأثیرگذاری بین پدیدههای اقتصادی میپردازد،و در نهایت شکلگیری علم اقتصاد اسلامی ترجیحا از طریق تحلیل علمی رویدادهای اقتصادی متأثر از تطبیق مکتب اقتصادی اسلام انجام میپذیرد،مورد تجدیدنظر قرار گرفته است."