چکیده:
تاریخنگاری علم به سبک ویگ،با معیار قرار دادن دستاوردهای علوم جدید،دربارهء اهمیت بخشهای مختلف تاریخ علوم قضاوت میکند.مورخان ویگیست تاریخ را به صحنهء مواجههء دو گروه دانشمندان عاقل و دانا و متحجران نادان تبدیل میکنند.ایشان تنها قسمتهایی را از تارخی علوم برای مطالعه و بررسی،باارزش میدانند که به علوم جدید ربط پیدا کند.در این مقاله،ضمن معرفی هربرت باترفیلد،ناقد این جریان در تاریخنگاری عمومی،به نقد و بررسی دیدگاه ویگی در تاریخنگاری علم خواهم پرداخت.ویگیزم نه تنها مورخ را از ارائهء روایتی حقیقی از تاریخ علم بازمیدارد،بلکه بخشهای مفید و آموزنده را از تاریخ علم حذف کرده،فقط قسمتهای«به نظر ما درست»را حفظ میکند.سپس نشان خواهم داد که گاهی از ویگیزم گریزی نیست و این رویکرد میتواند به شکل مشروع،در جنبههایی از کار تاریخنگاری علم وارد شود.
خلاصه ماشینی:
"پیش از پاسخ به این سؤالات،من به توانایی مورخ برای فهم چگونگی ظهور آزادی مذهبی در قرن بیستم مشکوک هستم،بلکه تنها جمعی از مورخان،با مطالعهء دستهجمعی چنین تحولاتی در طول تاریخ شاید بتوانند نشان دهند که چگونه گذشته به امروز منتهی شده است.
اگر گفته شود رنسانس فقط،بستری آزاد برای عواملی بوده است که امروزه نیز درکارند و نه چیزی بیشتر،آنگاه در جواب،با مورخ ویگ موافقیم و حتی ادعا خواهیم کرد که رنسانس واقعا،چیزی جدید به تاریخ اضافه کرد؛البته با این تفاوت که معتقدیم لوتر این تغییرات را از هیچ به وجود نیاورده،وظیفهء ما این است که پیشینیان تاریخی لوتر را نیز کشف کنیم.
از سوی دیگر نمیتوان گفت نایج اعمال افرادی مانند لوتر،اعمال آنها را توجیه میکند؛زیرا اهداف لوتر در فعالیتهای مذهبی و اجتماعیاش،با اهدافی که ما با دیدگاه امروزین خود برای لوتر در نظر میگیریم،متفاوت است،و اگر فکر کنیم هدف لوتر رسیدن به جامعهء مدرن ما بوده است و بر این اساس،دربارهء اعمال او قضاوت کنیم،دچار اشتباه شدهایم.
تاش تازگی مفهوم«علم»و شکلگیری آن در قرون هجدهم و نوزدهم را رد نمیکند؛ولی معتقد است اگر ما به علت تاریخی معتقد باشیم،نیازی نیست خود را به نظرات کونینگهام دربارهء گسترهء تاریخ علم محدود کنیم؛در نتیجه میتوانیم به جای راهکار انتخاب بر اساس مقاصد شخصیتهای تاریخی،راهکار دوم یعنی انتخاب براساس تأثیرات بعدی را مد نظر قرار دهیم.
2. تنها آن جنبه از تاریخنگاری ویگی میتواند مشروعیت داشته باشد که به ارتباط علم قدیم و جدید و تحقیق در زمینهء ریشهها و سرچشمههای علم نوین میپردازد،و جنبههای دیگر تاریخنگاری ویگی،مثل قضاوتهای ارزشی و حذف و انتخابهای عوامل مؤثر در تاریخ مردود است."