چکیده:
مقاله حاضر بحث همزیستی مسالمتآمیز از دیدگاه ائمه(ع)را در سه محور ضرورت، زمینهها و راهکارها پی میگیرد.ائمه(ع)با بیان آثار مادی و معنوی همزیستی مسالمتآمیز،همچون تحقق امنیت،نیاز مردم به یکدیگر و تبلیغ دین حق بر ضرورت آن تأکید کرده و از مردم خواستهاند که تا حد توان در کنار هم زندگی مسالمتآمیزی را برقرا کنند.زمینههای همزیستی مسالمتآمیز معطوف به بستری است که میتواند زمینههای تحقق آن منجر شود،ائمه(ع)نشان دادهاند که حکومت حق و عدل حتی اگر شکل و صورت رسمی نیز نداشته باشد،دارای ویژگیهایی است که میتواند زمینههای همزیستی مسالمتآمیز را فراهم کند.توجه به اختلافها و مراتب ایمان و همچنین نهادینهسازی اخلاق مشترک و عمومی نیز از اموری هستند که ائمه(ع)به عنوان زمینههای شکلگیری همزیستی مسالمتآمیز بیان کردهاند.ائمه(ع)راهکارهایی را نیز برای تحقق این همزیستی ارائه کردهاند.یکی از راهکارهای مهم برای همزیستی مسالمتآمیز نزد ائمه(ع)قاعده مدارا با عموم مردم در دو جهت دینی و اجتماعی است. دو راهکار دیگر توهین نکردن به پیروان دیگر ادیان و مذاهب،و مشارکت در امور اجتماعی و مراسم گروهها و اقوام مختلف است.
خلاصه ماشینی:
"هرچند سیاق این روایت حکایت دارد که موضوع آن روابط در جامعه اسلامی است،اما دلیلی که بیان شده،عام است و تمام جوامع را در بر میگیرد؛زیرا حضرت تأکید میکنند که هیچکس از دیگران بینیاز نیست و همهء مردم به هم نیازمندند و از این جهت تفاوتی بین جوامع مختلف وجود ندارد؛البته آنچه در این روایت دربارهء شرکت در امور اجتماعی برای همزیستی مسالمتآمیز بیان شده،از باب ارائهء نمونه است.
البته در کنار این دو،راستگویی نیز یکی دیگر از فضائل اخلاقی عامی است که در زمینهسازی همزیستی مسالمتآمیز نقش مؤثری دارد و از این جهت در روایات ائمه(ع)به آن توجه ویژهای شده است.
در اینجا نمیخواهیم به حکم فقهی این مطلب بپردازیم؛اما این شواهد نشان میدهد که یکی از راههای تحکیم امور اجتماعی که ائمه(ع)به آن توجه داشتهاند،ازدواج با دیگران است که راه را برای همزیستی مسالمتآمیز فراهم میکند.
نتیجهگیری با توجه به شواهدی که از سخنان و سیره ائمه(ع)در بحثهای گذشته ارائه گردید،به نظر میرسد که آنان توجه ویژهای به همزیستی مسالمتآمیز داشتهاند و سعی کردهاند با بیان ابعاد مختلف آن و عمل به این ابعاد در سیرهء عملی خود،راه را برای همگرایی در جامعه اسلامی فراهم کنند.
در سخنان آنان(1)هم ضرورت و آثار این همزیستی مطرح شده، تا مشخص شود که همزیستی مسالمتآمیز یکی از نیازهای اساسی جامعه بشری است و(2)هم زمینههای آن مطرح گردیده است تا این حقیقت گوشزد شود که همزیستی مسالمتآمیز بر بستر خاصی قرار دارد و بدون فراهم آمدن این زمینهها شکننده،محدود و سطحی خواهد بود و(3)هم با نگرشی جامع سلسلهای از عوامل اخلاقی و اجتماعی به عنوان راهکارهایی برای شکلگیری آن ذکر شده است."