چکیده:
کلیله و دمنه از جنبههای مختلف در تاریخ تمدن هند،ایران و جوامع اسلامی اهمیت داشته است.این کتاب بخوبی نگرش به انسان و اجتماع را در جامعهء سنتی(پیش از عصر بیداری)منعکس میکند.این کتاب به علت امتزاج با فرهنگهای مختلف شرقی از لایههای متعدد برخوردار است.به طوری که حداقل نقش،سه تمدن بزرگ شرق،هند، ایران و عرب در آن قابل مشاهده و بررسی است. بیشتر داستانهای کلیله و دمنه تمثیلی و به زبان حیوانات است.احتمالا دلیل عمدهء استفاده از شخصیتهای حیوانی، محتوای سیاسی آن است.این شخصیتها نویسنده را قادر ساخته،مسائلی را بیان کند که طرح آن در قالب شخصیتهای انسانی،مشکلاتی را ایجاد میکرد.داستانهای کلیله و دمنه غالبا انعکاس هرم قدرت در جامعهء شرق (هند،ایران و جهان اسلام)است؛بنابراین به بهترین وجهی ساز و کار فرهنگ سیاسی،منشأ قدرت و چگونگی رفتار و تأثیر آن را بر طبقات دیگر نشان میدهد.با تجزیه و تحلیل متن میتوان ساختار فرهنگ سیاسی و تأثیر آن را بر رفتارهای فردی و اجتماعی کشف و بررسی کرد. آرا و عقاید نظریهپردازان مدرن و پستمدرن،خصوصا میشل فوکو این واقعیت را آشکار میسازد که قدرت و فرهنگ سیاسی منشأ بسیار پیچیده دارد و بر تمام شئون زندگی فردی و اجتماعی تأثیر میگذارد.چگونگی به وجود آمدن قدرت و کنش و تعامل آن با جامعه و نهادهای اجتماعی،موجب بروز رفتارها و اندیشههایی میشود که در تمایز رفتارهای مردم یک جامعه از دیگر جوامع تأثیرگذار است.به عبارت دیگر در پرتو این نظریه و نظریههای دیگر میتوان ادعا کرد،فرهنگ سیاسی در یک جامعه رابطهء معناداری با نوع روابط انسانی دارد.در اینجا با بررسی قدرت،فرهنگ سیاسی و پیامدهای آن در کلیله و دمنه،در حد امکان رفتارها و باورهای انسان شرقی را در این اثر که به تعبیری ملتقای فرهنگ هند،ایران و جهان اسلام است،بررسی خواهیم کرد.
In the history of India، Iran and Islamic countries Kalile va Demne is important in many aspects. In this work، the attitude toward human being and society in the pre-enlightenment era has been greatly reflected. In spite of superficial coherence، this work contains different layers and the role of three great oriental civilizations، that is، India، Iran and Arab can be observed in it. Most of Kalile va Demne's characters are beast and the style of the work is allegorical. The author uses this method to avoid political consequences. A great number of tales are about politics and political culture in oriental society (Iran، India and Islamic world). By analyzing this text the structure of political culture and its influence on individual and social behaviors can be discovered. Postmodernist thinkers، especially Michel Foucault، make it clear that power and political culture are so complicated and affect private and social life. It is possible to claim that there is a meaningful relationship between people’s deed and power in each society. In this article، we take a look at political culture and power in Kalile va Demne and will analyze its effects on people’s thoughts and deeds.
خلاصه ماشینی:
پژوهشهای زبان و ادبیات فارسی(علمی-پژوهشی) دانشکدهء ادبیات و علوم انسانی-دانشگاه اصفهان دورهء جدید،سال سوم،شمارهء 1،(پیاپی 9)،بهار 0931،ص 401-19) بررسی کارکرد قدرت و فرهنگ سیاسی در کلیله و دمنه دکتر جواد دهقانیان* چکیده کلیله و دمنه از جنبههای مختلف در تاریخ تمدن هند،ایران و جوامع اسلامی اهمیت داشته است.
کلیله و دمنه در حقیقت عصارهء این فرهنگها است و بنا به مستندات خود اثر،از لحاظ مرتبهء سیاسی و اجتماعی چندان با ارزش بود که پادشاه هند از انتقال آن به سایر ممالک جلوگیری میکرد و انوشیروان حاضر بود،در ازای انتقال و ترجمهء با آن به زبان پهلوی،برزویه را در قدرت سهیم گرداند(ر.
بررسی فرهنگ سیاسی و ساختار قدرت در کلیله و دمنه فرصت شناخت برای رفتارها و روابط انسانی را در فرهنگ سنتی ایران-به عنوان یکی از فرهنگهایی که در تولید این اثر سهم زیادی داشته است-فراهم میسازد.
در واقع بخشی از این مقاله بر پایهء همین نظریه شکل گرفته و قصد دارد نشان دهد که فرهنگ سیاسی در نظام سنتی باعث به وجود آمدن چه رفتارهایی در اجتماع شده است.
نظریهء فوکو یکی از دلایل استقبال فرهنگهای شرقی از کلیله و دمنه را توجیه میکند و آن یکسان بودن نظام سیاسی و شبکهء قدرت در جامعه سنتی ایران و دیگر جوامع شرقی است.
در فرهنگ سیاسی کلیله و دمنه،طبقهء حاکم به گروه زیر فرمان خود القا میکند که مشروعیت پادشاه(شیر)ناشی از تعلق او به طبقهء نخبه و خردمند است.
برای ذهن مطلقگرای جامعه،مصون نبودن پادشاه و ساختار قدرت از خطا به معنای شکست در مشروعیت نظام سیاسی بود؛بنابراین در داستانهای کلیله و دمنه خطای پادشاه مرتبا از سوی طبقهء حاکم و کارگزاران آن تفسیر و تأویل میشود.