چکیده:
از نظر علامه طباطبایی، حسن و قبح و عدالت اجتماعی، حجت مشترک اجتماعی به شمار میروند که افراد در زندگی اجتماعی به آن استناد میکنند. فقدان یا نادیده گرفتن این حجت مشترک به استبداد سیاسی و استثمار اجتماعی میانجامد. همچنین وی از دو گونه حسن و قبح فعل فی نفسه و فعل در مقام صدور از فاعل یاد کرده است: اولی معقول ثانی و دومی اعتباری است؛ چنانکه از دو معنای اعتباری و معقول ثانی برای عدالت اجتماعی یاد کرده است. با تفسیری که علامه طباطبایی از حسن و قبح و عدالت اجتماعی ارائه میکند، از سویی قابلیت ارجاع و استناد به این مفاهیم محفوظ مانده و از طرف دیگر، قابلیت انعطاف و تغییر و تحول در آنها لحاظ شده است.این مقاله برای نخستین بار به این موضوع میپردازد و تحلیل خاصی از ماهیت حسن و قبح و عدالت اجتماعی و جایگاه و نقش آنها در زندگی اجتماعی و سیاسی در اندیشه سیاسی علامه طباطبایی ارائه میکند.
خلاصه ماشینی:
"مقدمه آیا از نظر علامه طباطبایی؛ حسن و قبح، مفاهیمی حقیقی و خارجیاند یا اعتباری؟ آیا حسن و قبح، امری فردی است یا اجتماعی؟ و آیا حسن و قبح، ثابت است یا متغیر؟ نقش حسن و قبح در زندگی اجتماعی و سیاسی چیست؟ آیا میتوان در اندیشه سیاسی علامه طباطبایی از قرارداد اجتماعی یاد کرد؟ آیا این قرارداد اجتماعی، قرارداد تشکیل و به وجود آوردن حکومت سیاسی است یا قرارداد اجتماع و زندگی اجتماعی؟ آیا این قرارداد، لفظی و گفتاری است یا عملی؟ آیا این قرارداد و مفاد آن قابل استناد است؟ پیامد نقض عهد و قرارداد چیست و چه سرانجامی دارد؟ اصلا در چه شرایطی میتوان قرارداد را نقض کرد؟ چه نسبتی میان قرارداد اجتماعی و عدل اجتماعی وجود دارد؟ آیا علامه طباطبایی، عدالت را مبتنی بر قرارداد میداند یا قرارداد را از مصادیق عدالت بر میشمارد؟ نقش قرارداد اجتماعی در تأمین امنیت اجتماعی چیست و اصلا چرا انسان نیازمند امنیت اجتماعی است؟ نیاز جامعه به امنیت چگونه است؟ حیات جامعه چگونه است و خیر و شر و نفع و ضرر آن کدام است؟ مناسبات جوامع با یکدیگر چگونه است؟ هدف جوامع غیر دینی چیست و این هدف چه نقشی در اعتبار و ارزش معنویات و فضایل دارد؟ وظیفه رهبران و سازمانهای رسمی در این جوامع چیست؟ اعتبار عهد و پیمانهای فیمابین در این جوامع به چه مقدار است؟ هدف جامعه اسلامی کدام است؟ این هدفمندی چه نقشی در قوانین آن دارد؟ علامه طباطبایی در مقاله «ادراکات اعتباری» از دو گونه حسن و قبح یاد میکند: یکی حسن و قبح فعل در مقام صدور از فاعل و دیگر حسن و قبح فعل فی نفسه."