چکیده:
دین اسلام برای رساندن انسان به درجات بالای اخلاقی و توسعهی ارزشهای والای آن در جامعه، از مبلغین دینی و در قالب آموزش و یاددهی غیر رسمی بهرهی فراوانی میبرد. اسلام در این روش راهبردهایی دارد که در صورت عمل به آنها از ناحیهی مبلغین، میتوان انتظار داشت ارزشهای اخلاقی به درستی در جامعه توسعه یابد و انسان، راه سعادت و تعالی را در پیش گیرد. بر این اساس، در این مقاله سعی داریم پس از بررسی آموزش غیر رسمی و مقایسهی کوتاه بین آن و آموزش رسمی، به بررسی راهبردهای اساسی قرآن کریم در تربیت اخلاقی انسانها که میبایست توسط مبلغین دینی دنبال گردد بپردازیم. این راهبردها عبارتند از: 1. راهبرد تعظیم؛ 2. راهبردتکریم؛3. راهبردتبیین؛ 4. راهبرد تبشیر و تحذیر، که در اینجا با عناوین 1. اختبار 2. اعتبار 3. التزام و 4. اعتدال نام برده شده است.
خلاصه ماشینی:
از جمله فضاها و فرصتهایی است که آموزش غیر رسمی در آن شکل میگیرد و ارزشهای اخلاقی ِمورد توافق خود را به انسان منتقل میسازد و این به مراتب از سیستمهای رسمی، اثربخشتر و ماندگارتر است.
نظام آموزش رسمی از قاعدهای تبعیّت میکند که ناچار است در انتخاب قالب و ابزارهای خود نیز یکسان عمل کند؛ چراکه نمیتوان برای گروهی که با هم و با روشی واحد و در مدت زمان مساوی و هماهنگ به سوی هدفی واحد حرکت میکنند، قالبها و ابزارهای متعدّدی بهکار بست؛ بهویژه زمانی که عملیات یاددهی و یادگیری در شرایط (مکان و امکانات) مساوی صورت میگیرد.
، هزاران نکتهی دقیق و ظریف در پیش روی انسان قرار میگیرد، توجّه به عظمت خالق حکیمِ یکتایِ رحیم نیز با آن همراه میگردد و میتوان انتظار داشت که انسان، بدون این که حفظ کردن برخی اطلاعات را تحمّل کند و سعی خود را - (حُنَفاءَ لِلّهِ غَیرَ مُشرکینَ بِه([حج/31]؛ (وَما أُمِرُواإلّا لِیَعبُدُوااللهَ مُخلِصینَ لَهُ الدیِن حُنَفاءَ و...
اگر ثمرهی هویّت دینی را اطاعت و بندگی در پیشگاه حضرت حق و عمل به ارزشهای اخلاقی بدانیم، باید بپذیریم که راه رسیدن به آن، محفوظات و یادگیری برای نمره و معدّل نیست، بلکه بهترین راه رسیدن به آن، ارایهی درکی صحیح از عالم هستی و خالق حکیم و خبیر آن است.
1 تبیین (مرحلهی آگاهی از مسؤولیّت و التزام بخشی به انسان) پس از این که انسان نگاه خویش را نسبت به هستی اصلاح نمود و جایگاه و شأن واقعی خود را دریافت، میتوان انتظار داشت که چنین انسانی به فراگیری و تمسّک به ارزشهای اخلاقی پایبند بوده و نسبت به آنها در خود التزام به وجود بیاورد.