چکیده:
چگونگی هبوط روح آدمی از عالم علوی و نزول آن در قفس جسمانی، از مباحث غامض فلسفی و عرفانی است. دوگانگی میان جان لطیف و جسم کثیف از موضوعات مورد بحث در بیشتر مکاتب فکری - فلسفی و عرفانی است. در این زمینه ابن سینا با دفاع از نظریه «دوگانگی روح و تن» مانند بسیاری عرفای مسلمان، از پیشگامان تصویر هبوط روح در جسم به صورت نمادین است. قصیده عینیه ابن سینا نیز در بین آثار اندیشمندان مسلمان، در زمره آثاری به شمار می آید که با زبان نمادین به تبیین دوگانگی روان و بدن می پردازد.
این نوشتار به بیان رمزپردازی، چگونگی شکل گیری آن و عوامل موثر در پیدایش داستان های رمزی - عرفانی در آثار متفکران مسلمان می پردازد. مطالعه منشاهای گنوسی، نوافلاطونی و اخوان الصفا در قصیده و تاثیر آن بر مفاهیم عرفانی و تطبیق بیان نمادین این قصیده با مفاهیم صوفیانه عارفان مسلمان در کنار پردازش تعلق روح به عالم بالا، هبوط غیرارادی آن و بیان دوگانگی تن و جان و چگونگی رابطه آن دو با هم، از دیگر موضوعات مورد بحث در این مقاله است. در پایان به بررسی راه های رهایی نفس لطیف باقی، از اسارت زندان جسم فانی خواهیم پرداخت.
How the human soul falls from the upper world and descends in the body cage is one of the complex philosophical and Gnostic debates. The duality of subtle spirit and dirty body is a matter of debate in most philosophical and Gnostic schools. Defending the duality doctrine، like many other Muslim Gnostics، Ave Sina is considered as one of the pioneers in symbolically depicting the fall of the soul into the body. His Poem of Einiyyeh، among the works of Muslim scholars، follows such a view.
The present article studies symbolism، its development، and the relevant factors in developing mystical-gnostic stories in the works of Muslim thinkers. The other focus of the research is to explore the traces of Gnosticism، neo-Platonism، and Akhavan-ol-Safa in the Poem of Einiyyeh، and their influence on its mystical concepts، and the compatibility of its symbolic language with the Sufi terms and expressions used by Muslim Gnostics، along with the study of the belonging of spirit to the upper world، its unwillingly Fall، and the duality of the soul and body. At the end، we will study the ways to set the everlasting subtle spirit free from the prison of the body
خلاصه ماشینی:
ازآنجا که بیان سرشت دوگانهی آدمی و چگونگی هبوط بعد ملکوتی وجود انسان در جسد خاکی، غایت نماد انگاری حکیمان و عارفان میباشد، لذا در این نوشتار به بررسی سمبولیسم و عوامل پیدایش داستانهای رمزی- عرفانی و تبیین چگونگی تأثیر اندیشههای مکاتب بیگانه بر آثار ادبی، فلسفی و عرفانی اندیشمندان مسلمان میپردازیم.
همین راز وارگی روح انسانی موجب شده است تا حکیمان، فیلسوفان و عارفان مسلمان، در بیان چگونگی آن، به تشبیه نفس آدمی به پرنده و هبوط بیاختیار آن در عالم سفلای تن و گرفتار آمدن آن همچون مرغ در قفس و دام متوسل شوند.
3. نمادپردازی در قصیدهی عینیه و آثار عرفا تشبیه روح انسان به هیأت پرندهای که از عالم بالا هبوط میکند و در دام تن و قفس جسمانی گرفتار میآید، از موضوعات بسیار کهن در ادبیات دینی و عرفانی جهان است.
راز وارگی روح انسانی، سبب شده تا حکما و عرفا در بیان آن به تشبیه نفس آدمی به پرنده و هبوط بیاختیار آن در عالم سفلای تن و گرفتار آمدنش همچون اسارت مرغ در قفس و دام متوسل گردند.
لذا با وجود آن که اغلب مکاتب عرفانی غربی یعنی اورفئوسی، افلاطونی، نوافلاطونی و گنوسی این مسئله را مورد مداقه قرار دادهاند، اما در میان متفکران مسلمان نیز ابنسینا نخستین فردی است که در قصیدهی عینیه از هبوط روح و اسارت آن در زندان تن سخن گفته است.