چکیده:
نواحی شرقی ایران سرزمین گستردهای است،شامل خوارزم،خراسان بزرگ، ماوراء النهر،سیستان و غیره.همه یا بخشی از این سرزمین که نویسندهی کتاب تاریخ اسلام در آسیای مرکزی تا حمله مغول،آسیای مرکزی نامیده،مرز فرهنگهای مختلف ایرانی،هندی،بودائی،چینی،مغولی،ترکی و...است.این منطقه از همهی این عناصر تأثیر پذیرفته،اما بدونشک،وجه غالب فرهنگی آن تا پیش از پیدا شدن روسها در منطقه،فرهنگ ایرانی بوده است.شواهد تاریخی و قرائن باستانشناسی، همه از ایرانی بودن این مناطق حکایت دارد. سقوط دولت ساسانی و پذیرش آئین مقدس اسلام توسط ایرانیان و به دنبال آن، مهاجرت گروهی از اعراب به این سرزمین،بر تکثر فرهنگی و نژادی این منطقه افزود و موجب بروز پیامدهای مختلف سیاسی،اجتماعی و اقتصادی شد.آسیای مرکزی به عنوان مرز دار السلام،در دورههای اولیه اهمیت زیادی یافت و کانون فعل و انفعالات سیاسی و نظامی بسیاری شد.اولین حکومتهای مستقل و نیمهمستقل ایرانی در دورهی اسلامی،در آسیای مرکزی تأسیس شدند که تا پیش از حملهی مغول،کانون فرهنگ و تمدن عظیم ایرانی-اسلامی بود.محمد امیر شیخ نوری در اثر خود کوشیده از این منظر به بررسی و ارائهی تاریخ روشنی از این مناطق بپردازد.
خلاصه ماشینی:
"کنکاش اسلام در شرق ایران *رحیم شبانه (به تصویر صفحه مراجعه شود) تاریخ اسلام در آسیای مرکزی تا حمله مغول نویسنده:محمد امیر شیخ نوری ناشر:پژوهشگاه فرهنگ و اندیشهی اسلامی،چاپ اول،8831، 993 صفحه چکیده نواحی شرقی ایران سرزمین گستردهای است،شامل خوارزم،خراسان بزرگ، ماوراء النهر،سیستان و غیره.
نویسندهی کتاب تاریخ اسلام در آسیای مرکزی تا حمله مغول گوشزد میکند که روسها در تاریخ معاصر بهویژه بعد از انقلاب بلشویکی 7191،کمر به جعل هویت تاریخی این سرزمین بستند و تمام تلاش خود را در جهت«ایرانیزدایی»از فرهنگ منطقه،به کار بردند.
نویسنده به شورشهایی که در شرق و خراسان علیه امویان شکل گرفته، از جمله قیامهای حارث بن سریج،یحیی بن زید،عبد الله بن معاویه بن عبد الله بن جعفر بن ابی طالب و جدیع بن علی کرمانی اشاره دارد ولی نگاه او بیشتر متوجه مسائل قومی و قبیلهای عرب است،در حالیکه بدون در نظر گرفتن مسائل بومی مناطق شرقی ایران،بهویژه مسئلهی موالی، نمیتوان به این قیامها نگاه روشنی داشت.
این حکومت بر دو نوع مقبولیت یا مشروعیت استوار بودند؛یکی آنکه بر اساس ساختار نظام ایران باستان،خود را به یکی از پادشاهان آن عهد خود نویسندهی کتاب تاریخ اسلام در آسیای مرکزی تا حمله مغول گوشزد میکند که روسها در تاریخ معاصر بهویژه بعد از انقلاب بلشویکی 7191،کمر به جعل هویت تاریخی این سرزمین بستهاند و تمام تلاش خود را در جهت«ایرانیزدایی»از فرهنگ منطقه، به کار بردهاند اسلام ایران منسوب میکردند و دیگر اینکه مشروعیت دینی متأثر از پذیرش اسلام و مقام خلافت را یک اصل معنوی میدانستند."